Hızlı okuma amacını belirle: Hızlı Okumada Amaç Belirleme olmadan yapılacak bir hızlı okuma sonuca ulaşamayacaktır. Neden okuyorum, ne elde etmek istiyorum? Okuma amacı olmadan yapılacak bir okuma gelişigüzel olacağı için çokça vakit kaybedersiniz.
Ana Düşünceyi Bulalım
Hızlı Okumada Amaç Belirleme işinde yapılacak ilk okunacak olan metnin ana düşüncesini belirlemektir. Unutulmamalıdır ki ana düşünce her metinde olmaz . Ana düşünce ancak tartışmacı ve yer yer öyküleme yazılarında olur. Peki ana düşünce nedir? Ana düşünce konudan yola çıkılarak verilmek istenen mesajdır. Ana düşünceyi bulmak için aşağıdaki teknikleri uygulayabilirsiniz.
- İlk olarak paragrafın son cümlelerine odaklanın ve yazının özüne inmeye çalışın. “Yazar en sonunda ne söylemek istemiş olabilir veya sonuçta hangi gerçeği duyurmak istiyor olabilir?” sorularına yanıt aramaya çalışın.
- İkinci olarak paragrafın ilk cümlelerine geçerek başlangıçta neyin sözünü ettiğini, neyle ilgili konuştuğunu bulmaya çalışın. Yani konunun özünü bulmaya çalışın.
- Üçüncü olarak ‘’çünkü, ama, bu nedenle, öyleyse, o halde, demek ki, sonuç olarak…’’ gibi bağlayıcı sözcüklerin geçtiği cümlelere odaklanın.
- Metinde tanık gösterilmişse tanığın düşüncesi çok önemlidir ve ona yoğunlaşmalısınız
- Yazıda örnekleme yapılmışsa örneklerden önce gelen cümlelere odaklanmalısınız.
Çözüm
Son cümle ve E seçeneği arasındaki ilişkiyi seçebiliyorsanız bu işi kavradınız demektir.
ÖRNEK SORU-2011 LYS
Günümüzde yaşamın amacının, yalnızca verilen görevleri yerine getirmek ve başarı kazanmak olduğu kabul ediliyor. Bu da çekirdek aileyi büyük ölçüde aşındırıyor. Anneler ve babalar, çocuklarına yeterli zaman ayıramıyor. Birlikte oldukları zamanı söyleşme, dertleşme yerine televizyon seyrederek, bilgisayar başında tanımadıkları kişilerle “chat” yaparak geçiriyorlar. Bunlar sorunsuz aile ve sorunsuz insan sayısını azaltıyor. Ben insanlara “bencil” olmalarını öneriyorum. Bu anlamda bencillik, kendini ciddiye almak, önemsemek, kendini bilerek yaşamak demektir. Böyle insanlar çevresindekileri de daha iyi anlar ve onların yaşamdan daha çok tat almasını sağlar.
Bu parçadan aşağıdaki yargıların hangisine varılabilir?
A) İnsan kimi zaman, kazandığı başarılarla yetinmek istemez.
B) İnsan ilişkilerinin zayıflaması, insanların birbirinden kopması mutsuzluğa yol aç-maktadır.
C) İletişim araçlarındaki gelişme insanın üretkenliğini azaltmaktadır.
D) Kişinin önce kendisini tanıması, hangi alanlarda yetenekli olduğunun farkına var-ması gerekir.
E) Mutsuz insanlar, başkalarının mutsuzluğundan hoşlanırlar.
Çözüm: Son cümlelere odaklanın.
ÖRNEK SORU- (1995/II)
“Bana okuyucusu az olan, zor anlaşılır kitaplar çok çekici gelir. Hep bu türden kitapları okumak isterdim. Beni bu tutuma yönelten, güçlükleri yenerek kimsenin kolay kolay göremediği yeni bir dünyayı keşfetme duygusu mu, yoksa erişilemeyecek olanı elde etme isteği mi, bilmiyorum. Bildiğim, kitaplar konusunda zevklerin değişebilir olduğudur. Önemli olan, herkesin kendine göre kitap seçimi yapması, böylece okuduğunu anlaması ve onun tadına varmasıdır.” Hızlı Okumada Amaç Belirleme
Bu parçanın bütününde anlatılmak istenene en yakın atasözü, aşağıdakilerden hangisidir?
A) Her yiğidin bir yoğurt yiyişi vardır.
B) Emek olmadan yemek olmaz.
C) Altının kıymetini sarraf bilir.
D) Sabır acıdır, meyvesi tatlıdır.
E) Zora dağlar dayanmaz.
Çözüm: Son cümlelere odaklanın.
ÖRNEK SORU- (1991/II)
“Bir resim öğretmenimiz vardı. Bence dünyanın en büyük ustasıydı. Elinden fırçayı bırakmazdı. Bana söylediği şuydu: ‘Hiç boş durmayacaksın. Bir gün boş dursan elin acemileşir.’ İşte yazarlık da böyledir. Bir hafta, on gün yazmayan, bir ay yazmayan bir insan, ‘Ben yazarım.’ derse inanmam o insanın yazarlığına. Yazar vapurda, trende, uçakta, her yerde, her an yazma halinde olmalıdır.” Hızlı Okumada Amaç Belirleme
Bu parçada asıl anlatılmak istenen aşağıdakilerden hangisidir?
A) İnsan, resim sanatında ancak sürekli çalışarak ustalık kazanabilir.
B) Ressamlıkla yazarlık arasında, yaratıcılık yönünden sıkı bir ilişki vardır.
C) Bütün gününü çalışmakla geçiren yazarlar yaratıcı olabilirler.
D) Usta bir yazar ve ressam olma, deneyimli sanatçıların öğütlerinden yararlanmayı gerektirir.
E) Yazarlık hiç ara vermeden çalışmayı zorunlu kılan bir iştir.
Çözüm: Tırnak içi sözlere odaklanın.
Giriş Cümlesini Bulalım
Çözüm Tekniği: Metnin konusu ve ana düşüncesiyle uyumlu bir yargıyı seçeneklerde arayınız.
ÖRNEK SORU
—-. Örneğin ben bir müzik parçasını beğeniyorsam sevdiklerime de onu dinletmeye çalışırım. Eleştirmenliğe başlamamın nedenlerinden biri de budur belki. Benim beğendiğim, hoşlandığım şeyleri başkaları da okusun, duysun diye yazmaya çalıştım. Hızlı Okumada Amaç Belirleme
Bu parçanın başına düşüncenin akışına göre aşağıdakilerden hangisi getirilebilir?
A) Ben hep kusursuzu aradım
B) Yakınlarım en değerli varlığımdır, diye düşünürüm
C) Şimdiye kadar pek çok kitap yazdım
D) Eskiden beri çok değişik alanlara ilgi duydum
E) Yaşamım boyunca sevdiğim şeyleri başkalarıyla paylaşmak istedim.
Sonuç Cümlesini Bulalım
Çözüm Tekniği: Metnin son iki cümlesi ve ana düşüncesiyle uyumlu bir yargı aramalısınız.
ÖRNEK SORU- 2013 DGS
“İlginç bir çağda yaşıyoruz.” diye başlıyor konuşmasına yazar. Devam ediyor: “İlginç dediysem bunu her günkü alışılmış anlamıyla söylemedim. İlginç kelimesinin benim dilimde buruk, kekre bir anlamı var. Bu kelimeyi tıpkı çok eski zamanların Çinlileri gibi kullanıyorum: Eski Çin’de bir bilge kişi düşmanına ağzının payını vermek üzere bir bedduada bulunmak isterse şöyle dermiş: ‘İlginç bir çağda yaşayasın!’ Çünkü Çinliler ahlaki çalkantıların ve siyasi depremlerin hüküm sürdüğü ‘ilginç’ çağlarda hayatın —-.”
Bu parçanın sonuna aşağıdakilerden hangisi getirilebilir?
A) iyi ve güzel yanlarının azalacağına, bunlarla karşılaşma olanağının bulunamayacağına inanırlarmış.
B)sunduğu olanaklardan fazlasını elde etmek için çabalamak gerektiğini düşünürlermiş.
C)bir köşeye çekilerek yalnız başına yaşanması gerektiğine inanırlarmış.
D)yaşam deneyimi olmayanlar için zorlaşacağını bilirlermiş.
E)koşullarını değiştirme gereği duyulmayacağını düşünürlermiş.
Çözüm: Son cümleleri A seçeneğiyle ilişkilendirin.
Olumsuz Köklü Sorular Çözelim
Çözüm Tekniği: Söz konusu parçayı bölün, anlayın, okuyun.
Örnek Soru-2012 KPSS
Yıllardır dergilerde öykü ve yazılarıyla yer almasına karşın yazdıklarının kitaplaşmasını uzun süre bekleyen bir yazar. İyi bir yazar olmanın öncelikle iyi bir “bekleyici” olmaktan geçtiğini bilen biri. Bu ilk kitabının kapak tasarımı kusursuz. Yetkin bir dille ve özenle insanın dünyasına eğilen, başkalarının görmezlikten geldiği kalp yaralarını şefkatli bir elin dokunuşu gibi işleyen; dostluğu, sevgiyi, insanı bir anda mutlu eden küçük ayrıntıları kendine has üslubuyla anlatan bir yapıt. Bu yönüyle okuyucuyu, kitabı uzun süre elinden bırakamayacağı bir zaman dilimine sürüklüyor. Sıradan in-sanların hayatlarındaki sıradan sorunları, yaşamsal kaygılarını öykülerine taşırken sanatlı, süslü söyleyişlerden uzak duruyor.
Bu parçada, sözü edilen yazarla ilgili olarak aşağıdakilerden hangisine değinilmemiştir?
A) İşini yaparken titizlik gösterdiğine
B) Okurunu derinlemesine etkilediğine
C) Duygusallığa önem verdiğine
D) Anlatımda yoğunluğu yeğlediğine
E) Günlük yaşamla ilgili incelikler üzerinde durduğuna
Çözüm Tekniği-1: Olumsuz soru köklerinde önemli olan geriye dönüşleri önleyerek okumak olduğu için parçanın bir kısmını okuduktan sonra o bölümden yola çıkarak eleyebileceğiniz seçenekleri eleyin. Kalan kısımları da elemediğiniz seçeneklerle birlikte okuduğunuz zaman yanıta daha çabuk varırsınız.
Çözüm Tekniği – 2: Giriş ve sonuç bölümlerini anlayarak okuyup bunlara en uzak seçeneği işaretleyin.
Dikkat edilirse D şıkkı, son cümlede geçen anlatım süssüzlüğü yeğlediği ifadesiyle çelişmektedir.
Yönlendirici Kelime Eğitimi
- Yönlendirici sözcükler, cümleler arasında bağ kurar. Bu sayede anlamlar birleştirilmektedir ve metnin anlamı daha çabuk kavranmaktadır.
- Yönlendirici kelimelerden yola çıkarak metnin anlamına ulaşmak önemli bir beceridir. Bir metni tararken veya göz gezdirirken bu yönlendirici sözcüklere odaklanmak metni üst düzeyde anlamayı da sağlar. Hızlı Okumada Amaç Belirleme
Şimdi bu yönlendirici kelimeleri belirtelim.
İlave Bilgi Bildiren Sözcükler
Bu tür sözcükler genellikle “okumaya devam edin, yeni bilgi gelecek” anlamındadır: ve, ayrıca, dahası, bundan başka, ilkin, ikincisi, buna ek olarak, bir sonraki, nihayetinde, bununla birlikte… Bir paragraftan çıkarılamayan, değinilmeyen düşünceye ulaşmak için bu tür sözcüklerin geçtiği cümlelere yoğunlaşmalısınız.
Örnek Gösteren Sözcükler
Bu tür sözcükler bir saptamayı ya da savı güçlendirmeyi sağlar. Bu nedenle bu tür sözcüklerden yola çıkarak ana düşünceye ulaşabiliriz: örneğin, örnek olarak, mesela diyelim ki…
Püf Noktası! Bir parçada örnek varsa parçanın ana düşüncesi örnekten önceki cümlede aranır. Bu nedenle örneğin öncesine odaklanın.
Önem Bildiren Sözcükler
Bu kelimeleri gördüğünde bir düşüncenin, olayın, nesnenin öneminin vurgulanacağını bilmeli.
Bu nedenle parçada bu sözcükleri gördüğünüzde avını yakalamaya çalışan bir kartal çevikliğiyle bu sözcüklerin yer aldığı cümlelere odaklanmalısınız: denilebilir ki, şuna dikkat unutmayın ki, en önemlisi, özellikle vb.
D) Kendinden Önceki Yargının Nedeni Olan Sözcükler
Bu kelimelerin bulunduğu yargıların öncesi ve sonrası birbirine neden – sonuç ilgisiyle bağlanmıştır. Bir parçanın odak cümlesi gerekçenin yer aldığı cümledir. Ana düşünce ararken bu sözcüklere odaklanın: çünkü, zira
Kendinden Önceki Nedenin Sonucunu Bildiren Sözcükler
Bu sözcükler kendinden önce gelen nedenin sonucunu bildirir. Bu nedenle, bunun için, bu yönden, bunun sonucunda, bundan dolayı…
Karşılaştırma Bildiren Sözcükler
•Bu tür kelimelerde vurgulanan öge, karşılaştırma yönünde aranır: en, daha, çok, pek, denli, kadar, ise…
•Unutma! Parçada karşılaştırma varsa karşılaştırma yönüne odaklanın! Yani ögeler hangi yönden karşılaştırılmışsa ana düşünce odur.
Benzetme Bildiren Sözcükler
Okur bu tür kelimelerden yola çıkarak hızlı bir şeklide metnin anlamını çözümleyebilir: adeta, gibi, misali, andırıyor, sanki, andırmak vb.
Dikkat! Kavramlar hangi yönden benzetilmişse vurgulanan düşünce, benzetme yönünde aranır.
Çıkarım Bildiren Sözcükler
Bu kelimelerden yola çıkarak bir sonucun bildirildiği anlaşılır: böylece, o halde, sonuç olarak, demek ki, bu da durumun böyle olduğunu gösterir…
Dikkat! Bu tür sözcükler görmüşsen bil ki sözün sonuna gelinmiştir ve yazar ana mesajını bir kez daha tekrarlayacaktır. Bu sözlere odaklan.
Karşıtlık Bildiren Sözcükler
İki karşıt yargıyı birbirine bağlayan kelimelerdir. Bu kelimelere odaklandığımızda metnin anlamına hızlı bir şekilde hâkim olabiliriz: ama, fakat, oysa, tam tersine, ne yazık ki, aksine, ancak, gelgelelim ne var ki…
•Bu sözcüklerin geçtiği cümleleri kesinlikle okumalısın.