Paragraf Yapısı Soru Tipleri ve Çözüm Teknikleri ÖSYM’nin ve MEB’in düzenlediği bütün sınavların en dikkat isteyen ve tehlikeli soru tipleridir. Paragraf Yapısı Soru Tipleri ve Çözüm Tekniklerini tam anlamıyla öğrenmeden bu konuda başarı göstermek kolay değildir.

Paragraf Yapısı Soru Tipleri ve Çözüm Teknikleri öğrencilerin en zorlandıkları bölümdür. Bu nedenle bu bölümün çok iyi analiz edilmesi gerekir.

Paragraf Nasıl Oluşur?

Paragraf oluşturmak bir araya getirilen cümlelerin hem yapı hem anlam ilişkisi içinde olması gerekir. İyi bir paragrafta cümleler anlamsız bir şekilde bir araya gelmez. Aralarında çeşitli anlam bağları vardır: neden, amaç, koşul, gerekçe vb. Bu anlam bağlarına hakim olmak için iyi bir paragraf eğitimi almak gerekir. Şimdi konuyla ilgili birkaç örneği inceleyeyim.

Örnek-1

“Ali hastaydı” ve “Sanatçı toplumun sözcüsü olmalı.” yargıları mantıksal ilişki içermediklerinden birbirine bağlanamaz.

Örnek-2

(1)Çok akıllı olduğundan midesi bulanmıştı.(2) O gün ders çalışıyorduk. (3.)Bir kelebek suya düştü.(4)Yoksul adam sokakta yatmaya başladı. Kırlangıç, bir böceği yakaladı. Sizce bu metindeki cümleler anlamca ve yapı bakımından art arda gelebilir mi? Oysa “Yağmur başlamıştı. Kedi yavrusu ıslandı. Aysel, kedi yavrusuna acıdı. Kucağına aldı. Eve götürüp kuruladı. Karnını doyurup onunla oynamaya başladı.”

Bu metinde dikkat ederseniz cümleler arasında anlamca ve biçimce tam bir uyum vardır.

Veya “Ali hastaydı. İki üç gün evden çıkmadı. Yapılacak en iyi iş kitap okumak, dedi. “Sanata Bakış” adlı bir kitabı okumaya başladı. Bir cümle ilgisini çok çekmişti: “Sanatçı toplumun sözcüsü olmalı.”

Dikkat edilirse bu metinde de cümleler arasında tam bir uyum vardır.

Paragraf Yapısı Soru Tipleri ve Çözüm Teknikleri

1.Giriş Cümlesi Nasıl Tamamlanır?

Şifre

Bir parçanın giriş cümlesi, o parçanın konusunun ve ana düşüncesinin özetidir. Giriş cümlesinin bu bakış açısıyla tamamlanması gerekir. Bir parçanın giriş cümlesinde öncesinde bir şey söylenmiş havası veren hiçbir bağlayıcı öge bulunmaz: bunun gibi, bundan dolayı bu sebeple, böylece, de, sonra da

Dikkat!
Bir paragrafı oluşturan cümleler bir zincirin halkaları gibi birbirine kenetlenmiştir. Her cümle kendisinden önce ve sonra gelenin bir tamamlayıcısıdır. Bu nedenle bir parçanın ilk cümlesinin ne olabileceğini tahmin etmek istiyorsanız baştaki iki cümleyi tanımanız yeterlidir. Yani başa gelen parçacığın kendisinden sonra gelen ilk iki halkayla ilgili olması gerekir. Her seçeneği baştaki iki cümleyle okuyun cevabı çok kolay bulursunuz. Paragraf Yapısı Soru Tipleri ve Çözüm Teknikleri öğrencilerin en zorlandıkları bölümdür. Bu nedenle bu bölümün çok iyi analiz edilmesi gerekir.

2.Gelişme Cümlesi Nasıl Tamamlanır?

Gelişme cümleleri parçanın tam ortasına denk gelen cümlelerdir. Parçanın tam ortasında boş bırakılan bir cümleyi tamamlamak için boş bırakılan bölümden önce ve sonra gelen cümleleri tanımak yeterlidir. Unutmayın ki parçaya dahil edilen her cümlenin konu ve ana düşünceyle ilgisi olmalıdır.

3. Sonuç Cümleleri Nasıl Tamamlanır?

Bir parçanın sonuna getirilebilecek cümle kendinden önceki bütün sözleri derleyip toparlayan, onların özeti olan cümledir. Bir parçanın sonuna gelebilecek cümle parçanın son iki cümlesiyle şekil ve anlam bağı taşımalıdır.

4. Paragrafta Akış Nasıl Bozulur?

Art arda gelebilecek cümlelerin hem şekil hem de anlam bağı içinde olması gerekir. Birbirini dil ve düşünce bakımından desteklemeyen cümleler art arda gelemez. Paragraf Yapısı Soru Tipleri ve Çözüm Teknikleri öğrencilerin en zorlandıkları bölümdür. Bu nedenle bu bölümün çok iyi analiz edilmesi gerekir.

Örneğin,

“Hayat çok zordur.” cümlesinden sonra “Son kitabım geçen hafta çıktı.” cümlesi getirilemez. Çünkü iki cümle arasında anlamca hiçbir ilişki yoktur.

Püf Noktası!

Her paragrafta bir konu ve o konuya yönelik bir bakış açısı vardır. Paragraf cümleleriyle konu birliği içinde olmayan ya da konuya yönelik bakış açısı yönünden örtüşmeyen cümleler anlatımın akışını bozar. Diyelim ki yazar odak konu olarak kendine ormanları seçti, ormanları anlatmaya başladı, yazar ormanı değişik açılardan ele alıp işleyebilir. Ama “Orman ve Aşk” konusu işlenirken paragrafın bir yerinde “Orman Yangınları” konusu işlenirse hem akış bozulur hem de bakış açısı değişmiş olur.

Püf Noktası! İki cümle arasında şekil ve anlam bağını bozan cümle anlatımın akışını bozar.

Bakış Açısının Değişmesi Nasıl Olur?

Konunun farklı boyutuna değinildiğinde bakış açısı değişmiş olur. Paragraf Yapısı Soru Tipleri ve Çözüm Teknikleri öğrencilerin en zorlandıkları bölümdür. Bu nedenle bu bölümün çok iyi analiz edilmesi gerekir.

Düşüncenin akışı nasıl değişir?

Sözü edilen konun başka bir yönünün anlatıldığı cümle akışı bozar. Paragraf Yapısı Soru Tipleri ve Çözüm Teknikleri öğrencilerin en zorlandıkları bölümdür. Bu nedenle bu bölümün çok iyi analiz edilmesi gerekir.

5. Parçanın İkiye Ayrılması

Bir parçayı ikiye bölmenin yolu, anlatımın akışının bozulduğu cümleyi bulmaktan geçer. Anlatımın akışını bozan cümleden itibaren parçayı ikiye ayırabilirsiniz. Bir paragrafta konu değişirse ya da konu değişmez de konunun farklı bir boyutu işlenirse paragraf yenilenmeli ve başka bir paragraf başlatılmalıdır. Paragraf Yapısı Soru Tipleri ve Çözüm Teknikleri öğrencilerin en zorlandıkları bölümdür. Bu nedenle bu bölümün çok iyi analiz edilmesi gerekir.

Dikkat!

Bir konunun farklı iki boyutunu geliştiren parçalar ikiye ayrılabilir. Bir parçanın ikiye ayrılabilmesi için ya konu tamamen değişecek ya da konunun başka bir boyutu ele alınacak. Paragraf Yapısı Soru Tipleri ve Çözüm Teknikleri öğrencilerin en zorlandıkları bölümdür. Bu nedenle bu bölümün çok iyi analiz edilmesi gerekir.

Örnek:

I. Müzik ruhun gıdasıdır.
II. Ruhu besler.
III. Ona hayat verir.
IV. Müzik yapmak, müziği müzikseverle buluşturmak zordur.
V. Ama zor yapılan müzik daha niteliklidir.

Yukarıda numaralanmış cümleleri incelediğimizde IV. den sonra konunun başka bir boyutunun ele alındığı görülmektedir.

6. Parçaya Cümle Dâhil Etme

Parçaya cümle dâhil etme sorularında şunu yapabiliriz: Soru kökünde verilen cümleyi numaralı cümlelerden hemen sonra okuyup en uygun seçeneği işaretlemek. Başka bir deyişle her cümleden sonra soru kökündeki cümleyi okuyun. Hangi cümleden sonra okunduğunda anlamlı bir bütün elde ediliyorsa yanıt odur.

Dikkat!

Örneğin,

“Hayat çok zordur.” cümlesinden sonra “Son kitabım geçen hafta çıktı.” cümlesi getirilebilir mi? Tabii ki gelemez.

Kulağa Küpe!

Bir cümlenin başka bir cümleden sonra gelmesi için o cümlenin kendisinden önceki cümleyle anlam ve şekil bağı içinde olması gerekir.

Dikkat!

Yerlerden hangisine falanca cümle eklenebilir demekle hangisinin yerine falanca cümle getirilebilir demek aynı değildir.

1. Soru kökündeki bir cümlenin parçada belirlenmiş bir yere konulabilmesi için öncelikle söz konusu cümle okunur, bu cümlenin içeriğine göre ilgili olduğu cümlenin öncesine veya sonrasına konur.

2.Soru kökündeki bir cümlenin parçadaki bir cümlenin yerine konulabilmesi için söz konusu cümleyle parçadaki bir cümle anlamca aynı olacak ve parçadaki bir cümleyi çıkarıp yerine söz konusu cümle konmalıdır.

7. Metinden Cümle Atmak

Metinden cümle atma soruları ‘’Bu parçada numaralı cümlelerden hangisi çıkarılırsa parçanın anlamında bir daralma olmaz? ’’ şeklinde sorulmaktadır.

Çözüm Tekniği:

Bir parçada aynı anlama gelen, aynı mesajı veren, aynı şeyi söyleyen cümlelerden biri fazladır ve parçadan atılmalıdır. Paragraf Yapısı Soru Tipleri ve Çözüm Teknikleri öğrencilerin en zorlandıkları bölümdür. Bu nedenle bu bölümün çok iyi analiz edilmesi gerekir.

Püf Noktası!

Bu tür sorularda parça genellikle 6 cümleli olmaktadır. Seçenekler beş ama parça altı cümleliyse cümlelerden birinin seçeneklerde yer almaması gerekir. Yanıt da seçeneklerde yer almayan cümlenin eş anlamlısıdır.

8. Parçada Anlam Bütünlüğünün Sağlanması

Parçada anlam bütünlüğünün sağlanmasına yönelik sorular ‘’ Bu parçada numaralı cümlelerden hangileri yer değiştirirse parça anlamlı bir bütün olur? ‘’ şeklinde sorulur.

Püf Noktası – 1

Bu tür sorularda öğrencilerin çoğu zorlanmaktadır. Ama bunun basit bir yöntemi var: Parçayı oku, anlatımın akışının nereden itibaren bozulduğunu gör, diyelim ki III. cümleden itibaren akış bozuluyor. O zaman III. cümleyle ilgili kaç seçenek var, ona bak! Çoğunlukla iki seçenek kalır. Sana düşen şey, kalan iki seçeneği deneme-yanılmayla elemendir.

Püf Noktası – 2

Tek tek her seçeneği deneme-yanılma yoluyla eleyip doğru cevaba ulaşabilirsiniz. En garantili yöntem budur. Bir cümlenin başka bir cümleden sonra gelmesi için o cümlenin kendisinden önceki cümleyle anlam ve şekil bağı içinde olması gerekir.

Oluş Sırası Nedir?

Olaylar ve durumlar aktarılırken daha doğru anlaşılabilmesi için gerçekleşme sırasına göre ilk önce, önce, sonra, daha sonra, sonunda, en sonunda gibi oluş sırası bildiren ifadeler kullanılarak anlatılır. Paragraf Yapısı Soru Tipleri ve Çözüm Teknikleri öğrencilerin en zorlandıkları bölümdür. Bu nedenle bu bölümün çok iyi analiz edilmesi gerekir.

Bağlantı Ögeleri (Bu Bölümü İyi Anla!)

Paragrafta cümleler arasında dil ve düşünce bütünlüğü sağlayan sözcüklere, sözcük öbeklerine, işaret zamirlerine, işaret sıfatlarına, bağlaçlara ve edatlara dilsel bağlantı ögeleri denir. Bunlar sayesinde paragraf biri diğerinin yerine geçemeyecek, yeri değiştirilemeyecek cümlelerle sağlam bir örgüye kavuşmuş olur.

Bir cümlenin başka bir cümleden sonra gelmesi için o cümlenin kendisinden önceki cümleyle anlam ve şekil bağı içinde olması gerekir. Çünkü paragrafın tüm cümleleri bir zincirin halkaları gibidir. Her halka diğerinin bütünüdür. Ayrıca her halka da büyük bütüne (ana düşünce ve konuya) bağlıdır.

Faysal DAL