Ana Düşünce – Konu

Konu Nedir?

Ana Düşünce – Konu kavramlarının tam olarak yerleşebilmesi için konu kavramının ne olduğunu bilmek gerekir. Konu, paragrafta ele alınıp işlenen olguya, kavrama, düşünceye, duyguya denir. Konuyu bulmak için “Parçada ne anlatılıyor, anlatılan nedir, bu parçada neyin üstünde durulmaktadır?” soruları sorulabilir.

Örnek:

Mutluluk, doğrudan elde edebileceğiniz ya da erişebileceğiniz bir şey değildir. Uygun koşulları sağlamalı ve beklemelisiniz. Bunlardan bazıları zaten sizde vardır. Örneğin, kişiliğinizi oluşturan özelliklerin tutarlılığı gibi. Diğer koşullar ise sizin dışınızda, yaşamın karşınıza çıkardıklarıyla ilgilidir. Nasıl ki bitkiler büyümek için güneşe, suya ve iyi bir toprağa ihtiyaç duyuyorsa insanlar da sevgiye, çalışmaya, üretmeye ve kendini gerçekleştirmeye ihtiyaç duyar. Eğer bunlar doğru bir biçimde gerçekleştirilirse mutsuzluk söz konusu olmaz. (2012 ALES)
Bu parçada mutlulukla ilgili olarak ne anlatılmaktadır? Ana Düşünce – Konu
A) Türleri
B) Yol açtığı sorunlar
C) Başarı üzerindeki etkisi
D) Erişmenin yolları
E) insan Üzerinde oluşturduğu değişiklikler
Çözüm: Dikkat edilirse paragrafın genelinde mutluluğa ulaşmanın yolları anlatılmaktadır.

Aklında Bulunsun!

Bir parçanın konusu parçanın sonucu değildir. Parçanın konusu geneldir. Örneğin “sanatın kişiye kattığı değerler”, “sanatsal edimin toplumsallaşmaya katkısı”, “patates tarlasındaki işçilerin ağır çalışma koşulları” bir parçanın konusu olarak seçilebilir. Ana Düşünce – Konu ilişkisini kavramak metni anlamanın en önemli anahtarıdır.

Dikkat!

Bir parçanın konusu aranırken;

• Giriş cümlesine odaklan!
• Sonuç cümlesine odaklan!
• Giriş ve sonuç cümlelerini seçeneklerle ilişkilendir, hangisi genel olarak ilgiliyse doğru seçenek odur.

Konuyu Sınırlandırma

Bir metin oluşturmak için önce konuyu belirlemek gerekir. Konu belirlendikten sonra ana çizgileriyle sınırlandırılmalıdır. Konunun sınırlandırılması o konuyu dağınıklıktan, belirsizlikten kurtarır.

Yazar, konuyu içerdiği düşünceye göre sınırlandırabilir. Okur kitlesinin özelliklerine göre sınırlandırabilir. Yine yazının türüne, yazıda kullanacağı anlatım yoluna göre de sınırlandırabilir.

Örneğin bir yazının konusunun “tütün” olduğunu düşünelim. Bu çok geniş bir konudur. Yazar bu konuyu “Ege’de tütüncülük”, “Tütünün zararları”, “Tütünün ekonomik değeri” şeklinde sınırlandırabilir. Konu, işlenen düşünce bakımından olduğu kadar bakış açısı, işlenen duygular, zaman hatta kişiler bakımından da sınırlandırılabilir.

Tema

Tema soyut bir düşünce, konu ise bu soyut düşüncenin daraltılarak somut hâle getirilmesidir. Örneğin “sevgi, ölüm, ayrılık…” birer temadır. Bu somut kavram ya da düşünceler metinde somutlaştırıldığında konuyu oluşturur, konu hâline gelir. Örneğin “Sevginin toplum yaşamındaki yeri, ölüm duygusunun Türk şiirindeki yansımaları” birer konudur.

Konu Sınavlar Nasıl Sorulmaktadır?

• Bu parçanın konusu aşağıdakilerden hangisidir?
• Bu parçada aşağıdakilerden hangisine değinilmiştir?
• Bu parçada aşağıdakilerden hangisinden yakınılmaktadır?
• Bu parçada X kavramının hangi yönü üzerinde durulmaktadır?

Dikkat! Bu tip sorularda sözü edilenin en belirleyici özelliğine odaklanın!

2. Ana Düşünce

Yazarın önemli işlerinden biri de yaşamda gözüne en çok çarpması gereken şeyi seçmek, yazıda bir tümceyi, belli bir durum içindeki anlamını sezdirerek okura duyurmak, okuru o  tümceye yoğunlaştırmak, o tümceye odaklanmasını sağlamak gerekir.

İşte Ana Düşünce
Okurun özellikle yoğunlaştırıldığı, özellikle belirtilmek, anlatılmak, ifade edilmek istenen bölümdür. Bu bölüm aynı zamanda yazının merkezidir. Geriye kalan bütün cümleler bu bölümün daha iyi anlaşılması için kurulur.

Yazıda Vurgu

Bir yazı veya konuşmada sürekli olarak öne sürülen, önemle belirtilmek istenen düşünceye dikkati çekmek, belli bir noktayı altını çizerek belirtmek, belirlemek, damgasını vurmaya vurgu denir.

Bunu Hiç Unutma!
Vurgulanan düşünce, kişisel bir doğrudur, iddialı bir düşüncedir. Bir yazıyı okurken öncelikle burayı bulmak gerekir.

Kısaca Ana Düşünce
Konuyla ilgili verilmek istenen mesajdır ya da konuyla ilgili varılmak istenen sonuçtur.

Örnek-1

• Konu (anlatılan): Dar gelirli insanların yaşama bakışı
• Ana düşünce (sonuç): Dar gelirli insanlar yaşama genellikle dar bir pencereden bakar.

Örnek-2

• Konu (anlatılan): Genç yazarların konu seçimi
• Ana düşünce: Genç sanatçılar konu seçerken daha çok onları hemen parlatacak popüler konulara yönelirler.

Dikkat! Ana düşünce konudan çıkarılan sonuçtur. Yani yazar önce anlatacak bir konu seçiyor, sonra da o konudan bir sonuç elde ediyor. Ana Düşünce – Konu

Ana Düşünce Soru tipleri

• Bu parçada anlatılmak isteneni içeren en genel yargı numaralanmış cümlelerden hangisidir?
• Bu parçadaki değerlendirmeye göre asıl anlatılmak istenen aşağıdakilerden hangisidir?
• Bu paragrafta anlatılmak istenen aşağıdakilerden hangisidir?
• Bu parçada anlatılan olaya bakarak aşağıdaki yargılardan hangisine ulaşabiliriz?
• Bu parçada vurgulanmak istenen düşünce aşağıdakilerden hangisidir?

Ana Düşünce İçin Yönlendirici Sözcükler

• Ana Düşünce Daha İyi Anlaşılsın Diye Ne Yapılır?
• Örnekler verilir.
• Benzetmelere yapılır.
• Karşılaştırmalar yapılır
• Tanıklara başvurulur.
• Alıntılardan yararlanılır.
• Sayısal verilerde bulunulur.
• Tanımlamalar yapılır.
• Kişileştirmeler yapılır.

Aklında Bulunsun!

Bir yazıyı ya da soruyu hızlı okuyabilirsin ama hızlı okuduğun yazının neresinin önemli olduğunu bulamayabilirsin. Ana Düşünce – Konu

3. Bir Yazının Başlığı

Bir yazının, bir kitabın bölümlerinin başına konulan ve konuyu kısaca tanıtan ibare, serlevha.

Başlık Paragrafın Neresinden Seçilir?
Başlık paragrafın ana düşüncesinin ve konusunun özetidir. Genellikle paragrafın ana düşüncesinden yola çıkılarak tahmin edilir. Ana Düşünce – Konu

Kulağa Küpe! Başlık parçada en çok tekrar edilen sözcükten ve ilk ve son cümleden yola çıkılarak bulunur. Ana Düşünce – Konu

Başlık aslında ana fikirle doğrudan ilgilidir. Konu ve ana fikir bulunduktan sonra başlığı bulmak oldukça basittir. Başlık genellikle tek, bazen iki kelimeden oluşur. Hatta konuyu oluşturan kelime çoğunlukla başlık yerine de geçer. Başlığa bakınca parça, parçaya bakınca başlık akla gelir. İki kavram birbiriyle o denli ilişkilidir.

Dikkat! Öyküleme parçalarına başlık bulmak için parçanın tamamı okunmalıdır.

Faysal DAL