Roman ve Roman Türleri
Roman Edebiyatımıza Nasıl Girdi?
Roman ve Roman Türleri konusuna geçmeden önce romanın edebiyatımıza hangi dönemde girdiğine bakmak gerekir. Roman, yazınımıza Tanzimat Dönemi’nde Batı’dan gelmiştir. Daha önce nesir alanında halk hikâyeleri, meddah hikâyeleri, dini ve destani hikâyeler, mesnevi vs. vardır. Roman ve Roman Türleri
Romanda Karakter:
Eserlerde olumlu ve olumsuz yönleri ile verilen, kendine özgü, çok yönlü kişilerdir. Olay örgüsünde yaşanan gelişmelere bağlı olarak sürekli değişirler. Sadece kendilerine özgü nitelikleriyle metinde yer alırlar. Dış görünüşlerinin ötesinde iç yaşamları da vardır. Halit Ziya’nın “Aşk-ı Memnu”eserindeki Bihter ve Behlül karakterleri “karakter”e örnektir.
Romanda Tip:
Belli bir sınıfı ya da belli bir insan eğilimini temsil eden değişmez özellikler gösteren kişilerdir. Tipte kahraman tek yönüyle ele alınır. Sevecen tip, alıngan tip, kıskanç tip gibi bireysel olmaktan çok başkalarında da bulunan ortak özellikleri yansıtır ve o yönleri özellikleri vurgulanır. Böylece ele alınan kahramanlar “genel”leşir. Belli bir düşüncenin veya topluluğun zihniyetini temsil ederler. Bazı davranışları ve ruh hallerini abartılı biçimde üzerinde toplarlar, hangi ortam olursa olsun tek fikrin ve niteliğin sembolüdürler. Yalınkat kişilerdir. Namık Kemal’in “İntibah” adlı eserindeki Dilaşub, Mehpeyker, Âli Bey ve “Vatan yahut Silistre”deki İslam Bey, “tip”e örnek olarak gösterilebilir
SORU
Cimrilik, korkaklık, evlat sevgisi gibi bütün insanlarda ortak olan bir niteliği abartarak bir insanda toplama işidir tipleştirme. Söz gelimi Balzac’ın Goriot Baba’sı, Cervantes’in Don Kişot’u birer tiptir. Buna göre Oğuz Atay’ın Tutunamayanlar adlı romanındaki —-, Yaşar Kemal’in Ortadirek adlı romanındaki —- birer tiptir.
Bu parçada boş bırakılan yerlere aşağıdakilerden hangisinde verilenler sırasıyla getirilmelidir?
- A) Cemil — Afife
- B) Hayri — Hakkı Celi
- C) Yusuf — Fahim Bey
- D)Selim — Meryemce
- E) Adnan — Seniha
(LYS 2012)
Çözüm
Tutunamayanlar adlı Oğuz Atay romanının başkişisi Selim Işık’tır. Romanın en başlarında Turgut Özben, arkadaşı Selim’in intihar mektubunu okur. Selim karakteri tüm tutunamayanları temsil ettiği için “otoritelerce” “tip” olarak kabul edilmektedir. Kendi varoluşunu tamamlamak arzusuyla ölüme göz kırpmıştır. Tutunamayanlar romanını Türk edebiyatında Modernizm’den Postmodernizm’e geçiş evresi olarak zikretmek mümkündür.
Yaşar Kemal’in Meryemce adlı roman kişisi de “tip” özelliği taşır.
Cevap: D
Roman Türleri:
Konu bakımından Romanlar
1-Pikaresk Roman:
Gezgin, serseri, beş parasız insanların yaşadıkları maceraları anlatır: Daniel Defoe – Talihli Metres, Thomas Mann-Dolandırıcı Felix Krull’un İtirafları
2-Tarihsel Roman:
Tarihi olay ve kahramanları anlatan romanlardır: Cezmi, Devlet Ana, Küçük Ağa, Walter Scott-Waverley, G.Flaubert-Salambo
3-Duygusal Roman:
- İntibah, Dudaktan Kalbe, Genç Werther’in Acıları
4-Gotik roman:
18. Yüzyılın akılcılığına karşı gelir; karanlık, korkutucu, çılgınlıklarla dolu bir ortamda geçen, kanlı, büyülü olayları konu alır. Günümüzdeki uzantısı bilimkurgu ve fantastik roman olarak gösterilebilir: Horace Walpole-Otranto şatosu, Mary Shelley-Frankkenştayn, C.Dickens-Büyük Umutlar
5-Ruhbilimsel (psikolojik-tahlil) roman:
İnsanın iç dünyasını anlatan romalardır: Dokuzuncu Hariciye Koğuşu, Eylül, Mme de La Fayette-Prenses de Cleves
6-Sosyal Roman:
- Tezli roman (Yaban-Y.Kadri) : Bir fikri savunur, olaya bilimsel verilerle yaklaşır.
- Töre romanı (Toplumdaki inanç ve gelenekleri anlatır.): Sinekli Bakkal – Halide Edip Adıvar
- Yergi romanı (Bir olayı eleştirel yaklaşımla anlatır.) İnce Memed-Yaşar Kemal)
- Mahalli roman (Yılanların Öcü-Fakir Baykurt):Belli bir yerin özelliklerini anlatır.
7- Macera(Serüven) Romanı:
- Cingöz Recai, Hasan Mellah, Üç Silahşörler, Robinson Crusoe vb.
Biçem bakımından Romanlar
- 1-Gerçekçi (Realist roman): Mai ve Siyah, Kızıl ile Kara, Savaş ve Barış, Goriot Baba
- 2-Romantik Roman: İntibah, Sefiller
- 3-Doğalcı (Natüralist) Roman: Emile Zola, Guy de Maupassant romanları…
- 4-Estetik Roman: Gustave Flaubert
- 5-Dışavurumcu (ekspresyonist) roman: Dostoyevski, Kafka…
- 6-Yığın Romanı: Kerime Nadir, Peride Celal, Kemalettin Tuğcu, Ahmet Günbay Yıldız, Halit Ertuğrul, Canan Tan
Dikkat
Yığın romanı: Okuru içinde bulunduğu gerçek yaşamdan uzaklaştırma, avutma, okura kendi sorun ve gerçeklerini unutturma, bu türün belirleyici özellikleridir. Kahramanları genellikle cana yakındır.
Kurtuluş Savaşını Konu Alan Romanlar:
Vurun Kahpeye, Ateşten Gömlek, Yaban, Yeşil Gece, Sahnenin Dışındakiler, Kalpaklılar, Doludizgin, Yorgun Savaşçı, Küçük Ağa, Şu Çılgın Türkler, Çete (R. Halit Karay)…
Anlatımda Bakış Açısı:
1-Hâkim (Tanrısal-İlahi) Bakış Açısı Ve Anlatıcı: Olaylar dışarıdan olup biteni izleyen üçüncü şahsın ağzından anlatılır. Anlatıcı kahramanların içinden ne geçirdiklerini bilir ve müdahale eder.
- Adam, üzgün bir şekilde nasıl davranması gerektiği üzerine düşünüyordu.
2-Kahraman Anlatıcının Bakış Açısı:Olaylar birinci kişinin ağzından anlatılır.
- O gün evden çıktığımda ne yapacağımı bilmiyordum. Uzun süre çevreme bakındım, sonra sahaflara, Beyazıt’a, gitmeye karar verdim.
3-Tanık (Gözlemci-Müşahit) Anlatıcının Bakış Açısı: Olaylar üçüncü ve tarafsız bir kişinin ağzından anlatılır. Anlatıcı kişi ve olaylar hakkında yorum yapmaz, tarafsız bir gözlemcidir.
- Sokaktan üç adam geçti. Üçünün de elinde küçük birer çanta vardı. Bir an durdular. çevrelerine bakındılar.
Milli Edebiyat Çizgisindeki Romanlar
Bu anlayışı sürdürenler ilk eserlerini Millî Edebiyat Dönemi’nde verip asıl başarılarını Cumhuriyet Dönemi’nde yakalamışlardır. Yakup Kadri Karaosmanoğlu, Halide Edip Adıvar, Reşat Nuri Güntekin, Hüseyin Rahmi Gürpınar, Refik Halit Karay, Aka Gündüz vs. gibi Millî edebiyat temsilcileri bu dönemde de eser vermeye devam etmişlerdir. Bu anlayışı sürdüren yazarlar “Millî Edebiyat” kısmında incelendiği için tekrardan ele alınmayacaktır. Roman ve Roman Türleri
Soru
Cumhuriyet Dönemi romanı, Cumhuriyet öncesi anlatı temelleri üzerine kurulmuş bir romandır. —- gibi, aslında Cumhuriyet öncesinde yazmaya başlayıp bu dönemde de devam eden pek çok romancıyla karşılaşırız. Roman ve Roman Türleri
Bu parçada boş bırakılan yere aşağıdaki yazarlardan hangisi getirilemez?
- A) Hüseyin Rahmi Gürpınar
- B) Reşat Nuri Güntekin
- C) Aka Gündüz
- D) Refik Halit Karay
- E) Sabahattin Ali
(LYS 2012)
Çözüm:
Yakup Kadri Karaosmanoğlu, Halide Edip Adıvar, Reşat Nuri Güntekin, Hüseyin Rahmi Gürpınar, Refik Halit Karay, Aka Gündüz vs. gibi Millî edebiyat temsilcileri Cumhuriyet Dönemi’nde de eser vermeye devam etmişlerdir. E seçeneğinde bulunan Sabahattin Ali ise 1911 doğumlu olup Cumhuriyet öncesinde (Millî edebiyat Dönemi’nde) eser vermemiştir ve edebiyat hayatına Cumhuriyet yıllarında dâhil olmuştur. Bu nedenle parçada boş bırakılan yere bu isim getirilemez. Roman ve Roman Türleri
Cevap: E
Toplumcu Gerçekçi Romanlar
Birinci dönemde Sadri Ertem ve Sabahattin Ali’nin yapıtlarıyla ortaya çıkan ve esasen Anadolu köy ve kasabalarının sorunlarını konu edinen toplumcu gerçekçi roman ve hikâye, 1930’ların sonunda Samim Kocagöz ve Kemal Bilbaşar gibi yazarların elinde alanını genişletir.
- Salim Şengil’in 1947–1957 arasında çıkardığı Seçilmiş Hikâyeler dergisi, köyü konu alan hikâyelere ya da köy hikâyeciliğine ivme kazandırır. 1960’lı ve 1970’li yıllarda da yaygın biçimde ele alınmasında Nazım Hikmet’in şiirleriyle güçlenen Marksist fikir ve inanışların önemli bir rolü vardır.
- 1930’lara gelindiğinde Sadri Ertem, Selahattin Enis, Refik Ahmet Sevengil gibi yazarların toplandığı Vakit gazetesi çevresi, yeni gerçekçi Türk öyküsünün yol açıcılığını yapmaya başlar.
- Toplumcu-gerçekçi ya da sosyalist-gerçekçi roman, daha sonra yetişen Köy Enstitülü yazarlar kuşağında çok daha şematik kalıplar içerisinde devam ettirilmiştir.
- Bu sanatçıların eserlerinde realizm ve natüralizmin etkileri varır.
- Yapıtlar konuşma diliyle kaleme alınmış, çoğu zaman yapıtlardaki kahramanlar bölgesel bir ağızla konuşturulmuş ve güçlü betimlemeler yapılmıştır.
- Köye ve köy insanına yöneliş 1940 öncesinde Sabahattin Ali, Sadri Ertem, Selahattin Enis Atabeyoğlu, Refik Ahmet Sevengil gibi yazarların verdiği eserlerle ilk ürünlerini vermiş; 1940’lı yıllardan sonra Fakir Baykurt, Talip Apaydın, Mahmut Makal, Kemal Bilbaşar, Dursun Akçam, Abbas Sayar Necati Cumalı gibi yazarların eserlerinde olgunlaşmış; Yaşar Kemal, Kemal Tahir, Orhan Kemal (üç Kemal) gibi yazarların eserlerinde en mükemmel haline kavuşmuş; sonraki yıllarda ise çok daha şematik kalıplar içerisinde devam ettirilmiştir.