Sözel Mantık Soruları -1

1. Pratik Sözel mantık konu anlatımında şunlara dikkat etmeliyiz: Metinle ilgili sorular birbirinden bağımsızdır. Yani gruptaki bir soruyu cevaplayıp cevaplayamama bir başkasını cevaplamada etkili olmamaktadır.
2. Pratik Sözel mantık için bilinmesi gerekenlerden biri de Ayrıca sorular birbirinden bağımsız cevaplanacağından bir sorunun doğru cevabı, başka bir sorunun doğru cevabıyla uyuşmayabilir.
3. Bu soruları cevaplarken basit şema ya da tablolar oluşturmak cevaplamayı kolaylaştıracaktır.

Soruları cevaplamada yararlanılacak bilgilerden bir kısmını verilen ilişkilerden çıkarmak gerekebilir.

ÖSYM

Örnek :

Bir raftaki kitaplardan A, B ‘nin sağında, C de  A’nın sağındaysa bu bilgiden C’nin B’ye göre sağda olduğu anlaşılmalıdır. Ancak verilen ilişkinin açık bir biçimde gerektirmediği başka ilişkilerin var olduğu kabul edilmelidir. Örneğin, Zeki’nin benden uzun olması onun benden ağır olduğunu göstermez.

Önemli

Sorularda kullanılacak malzeme hipotetik (varsayımsal) bir durumla ilgili olacaktır. Seçilecek malzeme, okul başarısı ve öğrenim gördüğü alan ne olursa olsun bir üniversite mezununun karşılaşmış olması ve anlaması beklenen türden olacaktır.

Dikkat! 

Bu soruların cevaplanabilmesi için formel mantık bilgisine ihtiyaç yoktur. Ama bazı temel düşünme becerilerine ihtiyaç vardır. Şimdi bu düşünme becerilerini tek tek inceleyelim

Sözel Mantık Akıl Yürütme Becerileri

Sözel mantık yürütme, için zihnin bir konuyla ilgili bilgileri karşılaştırarak, aralarındaki bağlantıları (ilişkileri) inceleyerek bir yargıya ya da karara varma etkinliğidir. Sözel Mantık Konu Anlatımını bu bilinçle anlattık.

Sözel Mantık İçin Gerekenler

1. Bağlantıların İdraki (Kavranması)

İdrak sözcüğü, Arapça anlamıyla “merdivenin en alt basamağı, bir şeyin en dip noktası” sözcüğünden alıntıdır. “Bir şeyin sonuna veya dibine ulaşma, erme, bir şeyi tam olarak kavrama, anlama” anlamına gelir. Sözel Mantık Soruları -1

Bu sorularda ilk yapılması gereken, önermeler arasındaki bağlantıları idrak etmektir. Akıl yürütme sorularını sağlıklı çözmek için öncelikle çıkarım yapabilmeyi öğrenmelisiniz.

2. Çıkarım Yapma

Verilenlerden hipotetik (varsayımsal) sonuç çıkarmadır. Bu sorularda önemli olan, verilen önermeler ve yargılara arasındaki ilişkilere bağlı olarak çıkarımlarda bulunabilmektir.

3. Mukayese Etme (Karşılaştırma)

Verilen önermelerde geçen varlıklar arasındaki farkları ve benzerlikleri kavramadır.

 Dört Şekli Vardır:

Analiz: Verilen parçalar arasındaki ilişkileri belirleyip bu ilişkiye göre parçaları ayırma.

• Olaylar, nesneler, kişiler durumlar arasında var olan karşılıklı bağlılığı kavradıktan sonra seçip ayırma yapılmalıdır.
• Değişkenler arasında aynı ya da ters yönde var olan karşılıklı bir ilginin bulunmasıdır.

Benzerleri Toplama: Bazı bakımlardan birbirine benzeyen parçaların (cüz, ferd) benzemeyen yanlarını bir yana koyup benzer nitelikleri itibariyle onları bir araya getirme.

Soyutlama:  Bir parçanın tali (ikinci derece) niteliklerini bir yana koyup onun aslî özelliğini kavrama. Verilen önermelerde varlıkların asli özelliklerini saptayınız. Sözel Mantık Soruları -1

Örnekler

• Ali ve Ahmet kardeştir.
• Ali’nin babası Selman’dır.

Çıkarım: Buradan Selman’ın Ahmet’in de babası olduğu anlaşılmalıdır.

• Okulun önü çok kalabalıktı.
• Hüseyin de okulun önündeydi.

Çıkarım: Buradan Hüseyin’in de kalabalıktan biri olduğu anlaşılmalıdır.

4.Safsata (Yanlış Mantık Yürütme)

Başkalarını yanıltmak ve şaşırtmak için görünüşten doğru, gerçekte yanlış olan kıyas şekilleridir. Tartışmalarda bazı kimselerin ustalıklı kelime oyunlarıyla karşısındakini şaşırtarak yanlış sonuçlar çıkarmaları ve sorunu başka yola dökmeleridir.

Örnek:

• Nadir olan şey kıymetlidir.
• Kör at nadirdir.

O halde kör at kıymetlidir.

Yukarıdaki önermelerde dikkat edilirse doğru akıl yürütmeden safsata elde edilmiştir. Yöntem doğru ama sonuç saçma

Dikkat!

Sözel Mantık Sorularında Olası İlişkiler

1. Zaman Açısından Sıralanış

Örnek: Ahmet Ali’den önce fakat Zeki ‘den sonra sınava girmiştir.

2. Mekân Açısından Sıralanış

Örnek: A Kenti B ‘nin güneyinde C’nin doğusundadır.

3. Üyelik ya da Bir Grubun Elemanı Olma Koşulları

Örnek: Sınıfta Ahmet varsa Ali  de vardır.

4. Neden – Sonuç İlişkisi

Örnek: Orta katta yangın sıçrarsa üst kata da sıçrayacaktır.

5. Sabit Değişmez İlkelere Dayalılık

Örnek: Mehmet altıncı katta oturmaktadır. Süleyman yedinci katta oturmaktadır.

6. Değişebilir İlişkilere Dayalılık

Örnek: Ahmet ya ressam ya da müzisyendir. Fatih sağlıkla ilgilidir.

Önermeler

Önerme Nedir?
Doğruluğu ya da yanlışlığı ispatlanabilen kesin yargılara denir.

• Ali, Cem’in amcası, Süleyman’ın babasıdır.(önerme)
• Türkiye’nin başkenti Ankara’dır.(önerme)
• Ali, Selma’nın kardeşidir. (önerme)

Dikkat! Öznel yargılar önerme kabul edilmez.

Yargının Gerçekleşmesi Bakımından Önermeler

1. Olumlu Önermeler: İşin, oluşun, kılışın, olayın, durumun gerçekleştiğini bildiren önermelerdedir.

• Şaban üçüncü katta oturuyor.
• İbrahim 100 m koşusuna katılmıştır.

2. Olumsuz Önermeler: Yargının gerçekleşmediğini bildiren önermelerdir.

• Fatma’nın gittiği yere Elvin gitmemiştir. Sözel Mantık Soruları -1
• Selvi ikinci odada değildir.

Nicelik Yönünden Önermeler

Tümel (bütüncül) Önermeler: Bir grubun tamamını kapsayan önermelerdir.

• Sınıftaki herkes pikniğe gitti.
• Herkes farklı bir dönemde kampa gitmiştir.

Tikel Önermeler: Bir grubun bir kısmını ele alan önermelerdir.

• Kimi adaylar gergin olur.

(Buradan bazı adayların gergin olmadığı da anlaşılmalıdır.)

• Bazı köylüler pazara ürün götürmez.

(Buradan bazılarının da pazara ürün götürdüğü anlaşılmalıdır.

Tekil Önermeler: Öznenin tek olduğu önermelerdir.

• Ali, Buket, Ceyda akşamları çalışır.
• Sadece Süleyman gündüz çalışır. Sözel Mantık Soruları -1

Koşullu Önermeler

Bitişik Koşullu Önermeler: Yargılardan biri gerçekleşmişse diğeri de gerçekleşir

• AKBİL doluysa bu otobüse binersiniz.
• Ali okula gitmişse ben de giderim.

Ayrık Koşullu Önermeler: Yargılardan biri gerçekleştiği diğerinin gerçekleşmediği önermelerdir.

• Ali ya ressamdır ya da sağlıkçıdır.
• Selim 3. katta değilse 5. kattadır.

Birbirine Bağlı Önermeler

• Ali ve Derya üçüncü katta oturmaktadır.
• Selma da Hüseyin de tiyatroya gitmiştir.
• Hatice Perşembe ve Cuma siyah eteğini giymektedir.
• Tayyar ve Cafer aileleri hafta sonu nikah kıymaktadır.

Aklında Bulunsun!

KPSS, ALES ve DGS Sözel Akıl Yürütme sorularında öncelikle önermeler arasında bir bağlantının niteliğini belirlemelisiniz.

Sözel Mantık Soruları İçin Anahtar Kelimeler

«Ve»  Bağlacı

Verilen önermelerin hepsinin yargılarının gerçekleştiği veya gerçekleşmediği durumlarda kullanılır.

• Özge ve Özhan sinemaya gitmiştir.

(Bu durumda bir sınıflandırma yapsaydım Özge ve Özhan’ı aynı gruba dâhil ederdim.)

Dikkat!

’’ Ve’’ bağlacıyla aynı anlama gelen’’ de , de…..de, hem …..hem’’ bağlaçlarının da cümledeki kullanım özelliklerine dikkat etmelisiniz.

• Ahmet de Mehmet de 4A arabasına binmektedir.
• Hem Selma hem Bahri kimyayı seçmeli almaktadır.

Veya (Ya Da)

Bu bağlaçla birbirine bağlanan yargılardan en az biri doğrudur.

• Katılımcılardan doktor olan, Aşkın veya Selami’dir.

( Buradan Selami’nin veya Aşkın’ın doktor olduğu anlaşılmalıdır.)

• Ceyda sinemaya ya da tiyatroya gitmektedir.

(Buradan Ceyda’nın sinema veya tiyatrodan birine gittiği anlaşılmalıdır.)

Hariç=Salt=Sadece = Yalnız= Ancak

Bu sözcüklerin bulunduğu önermelerde sözü edilen kişi, olay, durumla ilgili tek hüküm vardır.

• Sinema biletini sadece Ali almıştı.

(Buradan diğerlerinin sinema bileti almadıkları anlaşılmalıdır.)

• Ali hariç herkes kalemini almıştı.

(Buradan Ali’nin kalem almadığı anlaşılmalıdır.)

• Cafer dükkanında gül hariç bütün çiçekleri satmaktadır.

(Buradan Cafer’ in gül satmadığı ama karanfil sattığı anlaşılmalıdır çünkü karanfil de bir çiçektir.)

En,  Daha, Kadar, İse

Bu sözcüklerin bulunduğu önermelerde bir kıyaslama vardır.

• Siyah kitap, kırmızı kitaptan daha ağırdır.

Bu yargıdan,

• Kırmızı kitap ağırdır.
• Siyah kitap daha ağırdır.

yargıları çıkarılabilir.

Dikkat!

Siyah kitabın kırmızı kitaptan ağır olması kırmızı kitabın hafif olduğunu göstermez. Ama siyah kitaptan daha hafif olduğu söylenebilir.

Sözel Mantık Soru Tipleri

Soru Tipi -1: Sıralama

Bir dizi parçayı belirli bir ilişkiye göre düzene koyma yeteneği sıralamadır. Pratik Sözel Mantık Konu

Örnek Olay: Pratik Sözel Mantık Konu

Üç katlı bir apartmanın her katında ikişer daire bulunmaktadır. Avcı, Bakır, Cevizci, Duman, Ekici ve Fırtına ailelerinin oturduğu dairelere ilişkin kimi bilgiler şu şekildedir:

• Her dairede yalnızca bir aile oturmaktadır.
• Avcı ailesi en üst kat olan üçüncü katta oturmaktadır.
• Cevizci ailesi, Ekici ailesinin üstündeki katlardan birinde oturmaktadır.
• Fırtına ailesi, Cevizci ailesinin üstündeki katlardan birinde oturmaktadır. Sözel Mantık Soruları -1

 Soru Tipi-2: Sınıflama = Küme ( Grup, Takım) Problemleri Sözel Mantık Soruları -1

• Ortak özellikleri olan kavramları bir yere toplamaya kümelendirme denir.
• Cisimleri, olgu ve olayları, gözlem sonucunda belirlenen özelliklerine ve birbirleriyle ilişkilerine göre gruplara ayırabilme sürecidir.
• Sınıflamanın iyi yapılabilmesi, cisim, olgu ve olayların özellikleriyle aralarındaki ilişkilerin iyi gözlenmiş olmasına bağlıdır. Pratik Sözel Mantık Konu

Örnek Olay

Ahmet, Bekir, Ceren, Demir, Elif, Fatma ve Galip isimli öğrenciler ders kayıtları sırasında kimya, matematik veya tarih derslerinden birini seçmiştir. Öğrencilerin ders seçimlerine ilişkin kimi bilgiler şu şekildedir:

• Matematik dersini üç kişi seçmiştir.
• Kimya dersini seçen iki kişiden biri Elif’tir.
• Bekir ve Ceren aynı dersi seçmiştir.
• Demir, Elif ve Fatma adlı öğrencilerden her biri farklı dersleri seçmiştir.

Örnek Soru

Bir cumartesi günü Ali, Burak, Hüseyin adlı erkeklerle, Ceren, Demet, Eda, Fatma, adlı kızlar sinemaya, tiyatroya ya da maça gitme seçeneklerinden birini tercih etmiştir. Bu kişilerin tercihleriyle ilgili olarak aşağıdaki bilgiler verilmiştir:

• Eda sinemaya gitmiştir.
• Burak, Ceren ile aynı yere gitmiştir; Demet ise onlardan farklı bir yere gitmiştir.
• Tiyatroya yalnızca iki kız gitmiştir.
• İkisi erkek, biri kız olmak üzere üç kişi maça gitmiştir.

Bu bilgilere göre, aşağıdakilerden hangisi kesinlikle doğrudur? Pratik Sözel Mantık Konu

A) Demet maça gitmiştir.(Yanlış, tiyatroya gitmiş.)

B) Ali maça gitmiştir.

C) Fatma sinemaya gitmiştir.(Olamaz, tiyatroya gitti.)

D) Hüseyin ve Burak maça gitmişlerdir.(Olabilir, onlar ya sinema ya da maça gidebilirler.)

E) Eda ve Ceren farklı yerlere gitmişlerdir. (Kesin doğru çünkü eda sinemaya ceren de maça gitti.)

Yanıt: E

Aşağıdakilerden hangisi kesinlikle yanlıştır?

A) Hüseyin maça gitmiştir. (Olabilir)

B) Ali sinemaya gitmiştir. (Olabilir)

C) Burak ve Ceren sinemaya gitmişlerdir. (Gidemezler çünkü Eda kesin sinemaya gidiyor, kalan iki kız da tiyatroya gideceği için maça gidecek kız bulamayız.)

D) Ali ve Eda farklı yerlere gitmişlerdir.(Olabilir)

E) Hüseyin ve Fatma farklı yerlere gitmişlerdir.(Doğrudur)

Yanıt: C

Aşağıdakilerden hangisinin, nereye ve kimlerle gittiği kesin olarak bilinmektedir? Sözel Mantık Soruları -1

A) Ali                  B) Hüseyin               C) Ceren                 D)Demet                   E) Eda

Yanıt: D

Neden ‘’D’’ olduğunu düşünün.

Faysal DAL