Bir Yazıda Konu ve Tema Bulma Teknikleri
Konu Nedir?
Bir Yazıda Konu ve Tema Bulma Teknikleri için unutmamamız gereken bazı kurallar vardır. Yazıya hevesli yazma tekniklerini ve anlama tekniklerini bilmek isteyenler için bu yazı çok önemlidir. Hangi tür yazı olursa olsun muhakkak ki işlediği bir konusu bulunur. İster açıklama ve tartışma ister de öyküleme ve betimleme yazısı olsun mutlaka bir konu işlenir.
Konu, üzerinde söz söylenen, yazı yazılan şeydir. Bu ya eşya ya fikir ya duygu ya da olay olabilir.
1. Eşya Olabilir: İnsanın etrafında gördüğü her şey eşyadır: Dağlar, evler, ormanlar, kuşlar, nehirler vb.
2. Fikir Olabilir: Fikir, eşyanın zihnimizdeki hayalinden başka bir şey değildir: Kader, fanilik, din, gençlik vb.
3. Duygu Olabilir: Duyumların bize verdikleri haz ya da acıya göre bizde yarattıkları ruh haline denir. Sevinç, heyecan, korku, sevgi vb.
4. Olay Olabilir: Topluluğun geniş ölçüde ilgisini çeken ve olmuş olan her olguya denir: Mevsimlerdeki değişmeler, iki taşıtın çarpışması, insanların ölmesi, doğmak, kavga etmek, yağmur yağmak vb.
Konu Seçerken Nelere Dikkat Edilmelidir?
Bir Yazıda Konu ve Tema Bulma Teknikleri için unutmamamız gereken bazı kurallar vardır. Üzerinde duracağımız konunun şu niteliklerini gözden uzak tutmamak gerekir :
1 – Beylik (Herkesin kullandığı, basmakalıp) konulardan kaçınılmalıdır.
2 Konunun yazandan çok okuyanı ilgilendirmesi düşünülmelidir.
3 Anlaşılması kolay olmalıdır.
Konunun Sınırı Nasıl Çizilir?
Bir Yazıda Konu ve Tema Bulma Teknikleri için unutmamamız gereken bazı kurallar vardır. Konu bir bütündür, dolayısıyla geneldir. Eğer bu genel konuyu kendimize göre parçalara ayırır yani onu daha özel bir hale getirirsek Konunun sınırını çizmiş ve konunun hangi yönü üzerinde duracağımızı belirlemiş oluruz.
Diyelim ki
Verilen konunun “gece” olduğunu düşünelim. Bu konu, kendine özgü türlü özellikleri bulunan genel bir konudur. Kalemi elimize aldığımız zaman, konunun neresinden başlayacağımızı, nasıl devam edip bitireceğimizi kestirmek çok zordur, hatta imkânsızdır. Konuyu şöyle ya da böyle işleyebiliriz ama yazımız hiçbir zaman başarılı olmaz. Tereddütler, bocalamalar kişiyi başarısızlığa götürür. Yazma isteğini kırar. Aksine, konunun sınırı çizilmiş olarak verilse ve denilseydi ki: Konunuz, «Gece ve Güvenlik» tir. İşte o zaman, tereddütler ve bocalamalar ortadan kalkacak, yazmamız kolaylaşacaktır. Yukarda sözü edilen genel konuyu sınırladığımızda asıl konuya göre özel durumda olan şu konuları elde edebiliriz :
Gece ve Asayiş. 2. Gece ve Deniz, 3. Bahar Gecelerinde Yolculuk. 4. Geceleri Şehir Hayatı. 5. Gece ve Hastalar. 6. Geceleri Şehrin Sokakları ve Hatırlattıkları. 7. Gece ve Aydede vb.
Tema Nedir?
Bir Yazıda Konu ve Tema Bulma Teknikleri için unutmamamız gereken bazı kurallar vardır. Konu ile tema devamlı olarak karıştırılır. Halbuki bu iki terimin anlatmak istedikleri ayrı ayrı şeylerdir. Ancak aralarında ilgi de yok değildir. Konu, üzerinde yazı yazılan maddedir; tema ise yazıda işlenip geliştirilen duygudur.
Tema terimi daha çok şiirle ilgilidir. Çünkü şiir; duygu, hayal, ahenk, mecaz ve temalar toplamıdır. Ana fikri didaktik metinlerde aramak daha yerinde olur.
Edebiyatımızda ele alınan temalar parmakla gösterilecek kadar azdır. Şöyle sıralamak mümkündür:
1. Aşk teması. 2. Ölüm teması. 3 . Kahramanlık teması. 4. Vatan – insanlık teması. 5 Tabiat teması. 6 Düşünce teması : (kader, fanilik, din, sanat, kin, öfke, öç alma, acıma, gençlik, ihtiyarlık, yaşama sevinci.)
“Baba Yüreği” adlı şiiri bu bakımdan inceleyelim:
Baba Yüreği
Bu sokaktan geçme artık,
Geçme bu sokaktan simitçi;
Küçük alıcıların uzakta,
Şimdi bomboştur evimin içi…
O, bütün simitlerini almak isteyen
Küçüğü badem gözlü, iri başlı,
Büyüğü top top saçlı güzel çocuklar;
Uçmayı deneyen yavru kuşlar gibi,
Gurbeti, hasreti öğreniyorlar…
Baba yüreği dayanmıyor işte buna,
Bağırma simitçi, bu sokakta bağırma…
Coşkun ERTEPINAR
Açıklama
Şair, evinin önündeki sokaktan geçen simitçinin sesini duyunca, o anda kendi yanında bulunmayan ve herhangi bir sebeple kendisinden uzaklarda olan çocuklarını düşünüyor. Simitçinin sesi, bir anda, onlarla beraber bulunduğu mutlu zamanı hatırlatıyor. Şimdi gurbette olan çocuklarını fizik yapıları ve davranışları ile gözünde canlandırıyor.
Ancak, şair burada yalnızca çocuklarının birer fizikî portresini vermek, onların aile ocağından ayrıldıklarını ya da her çocuk gibi mahallelerinin simitçisinden simit alma alışkanlığını anlatmak istemiş olamaz. Bir Yazıda Konu ve Tema Bulma Teknikleri için unutmamamız gereken bazı kurallar vardır.
Bu anlatılanların altında yatan bir duygu, bir düşünce vardır : Şair, simitçinin sesini duyunca çocuklarını hatırlıyor. Onlara karşı duyduğu baba sevgisi galip gelerek hüzne kapılıyor. Bir Yazıda Konu ve Tema Bulma Teknikleri için unutmamamız gereken bazı kurallar vardır.
İşte şiirlerde böylesine geliştirilen düşünce, görüş, duygu ya da buluşa ANA DUYGU – TEMA – denir. Bu şiirin teması nedir dendiğinde vereceğimiz cevap tek olacaktır : «Evlât Özlemi»
Aşağıdaki iki şiirin temalarını da, nedenler ileri sürerek, siz bulunuz.
BEN, KARIM, ÇOCUKLARIM
Bir Tanrı sofrası her üç öğün
Gelir kurulur ortaya
Ben, karım çocuklarım;
Sağımda birisi, solumda birisi.
Katıksız ekmek olsa bile yavan
Baklavanın en irisi
Her lokmada yendikçe tatlanan.
Allah’a bin şükürler
Hiç şikâyetimiz yok
Razıyız olsa da bir baş soğan
Allah’a bin şükürler
Memnunuz yaşadığımız hayattan…
İhsan Şimşek (Bahar Treni’nden)