Kazıma tekniği (skimming), bir metindeki ana fikirleri ve önemli noktaları hızlı bir şekilde belirlemek için kullanılan etkili bir okuma stratejisidir. Bu teknik, özellikle uzun metinleri hızlıca anlamaya çalışırken veya bir metindeki genel yapıyı kavramak istediğinizde işe yarar. İşte bu teknikle okuma becerilerinizi geliştirmenize yardımcı olabilecek bazı ipuçları:
1. Amacı Belirleyin
- Öncelikle neden okuduğunuzu netleştirin. Genel bir fikir edinmek mi istiyorsunuz, yoksa belirli bir bilgi mi arıyorsunuz? Hedefinizi belirlemek, dikkatinizi odaklamanızı kolaylaştırır.
2. Başlık ve Alt Başlıkları İnceleyin
- Metnin başlıklarını ve alt başlıklarını gözden geçirerek genel bir çerçeve oluşturabilirsiniz. Bu, metnin hangi konuları kapsadığını hızlıca anlamanızı sağlar.
3. Giriş ve Sonuç Paragraflarına Odaklanın
- Çoğu metin, giriş kısmında ana fikri sunar ve sonuç kısmında önemli noktaları özetler. Bu bölümleri okumak, metni anlamak için genellikle yeterlidir.
4. Anahtar Kelimeleri Belirleyin
- Metni okurken kalın, italik yazılmış veya altı çizili kelimelere dikkat edin. Ayrıca sıkça tekrarlanan kavramlar da metnin ana noktalarını işaret eder.
5. Görseller ve Grafiklere Göz Atın
- Tablo, grafik, görsel ya da kutucuk içinde sunulan bilgiler genellikle metnin özetini içerir. Bu unsurları inceleyerek hızla bilgi edinebilirsiniz.
6. İlk ve Son Cümleleri Okuyun
- Paragrafların ilk ve son cümleleri genellikle o paragrafın ana fikrini taşır. Bu cümleleri okuyarak metnin özünü kavrayabilirsiniz.
7. Yüzeysel Geçiş Yapın
- Her kelimeyi değil, yalnızca dikkat çekici olanları okuyarak metni tarayın. Gözlerinizle hızlı bir şekilde tarama yaparak metnin genel yapısını anlamaya çalışın.
Uygulama Önerisi:
Bir metni seçin ve yukarıdaki adımları izleyerek hızlı bir şekilde okuyun. Ardından metnin ana fikrini birkaç cümleyle özetlemeye çalışın. Bu, kazıma tekniğini uygulayarak okuma hızınızı ve anlayışınızı geliştirmenize yardımcı olacaktır.
Bu tekniği bilimsel paragrafta üzerinde aşama aşama gösterir misin?
Tabii! Kazıma (skimming) tekniğini bilimsel bir paragraf üzerinde aşama aşama gösterelim. Öncelikle, üzerinde çalışacağımız örnek bir bilimsel paragraf verelim:
Örnek Bilimsel Paragraf
“Fotosentez, bitkilerin, alglerin ve bazı bakterilerin ışık enerjisini kimyasal enerjiye dönüştürerek organik bileşikler üretmesini sağlayan biyokimyasal bir süreçtir. Bu süreç, kloroplast adı verilen hücresel organellerde gerçekleşir ve temel olarak iki aşamadan oluşur: ışık reaksiyonları ve Calvin döngüsü. Işık reaksiyonlarında, güneş ışığı kullanılarak ATP ve NADPH gibi enerji taşıyıcı moleküller sentezlenir. Calvin döngüsünde ise bu enerji taşıyıcıları, karbondioksitin organik moleküllere dönüşümünü sağlar. Fotosentez süreci, ekosistemdeki karbon döngüsünün temelini oluşturur ve oksijen üretimiyle atmosferin dengesini korur.”
Kazıma Tekniğini Aşama Aşama Uygulayalım
1. Amacı Belirleme
- Bu paragrafı neden okuyoruz? Örneğin, fotosentezin temel aşamalarını hızlıca anlamak istiyoruz.
2. Başlık ve Anahtar Kavramlara Göz Atma
- Metnin başlığı yok ama paragrafın içinde geçen fotosentez, kloroplast, ışık reaksiyonları, Calvin döngüsü, ATP, NADPH, karbon döngüsü, oksijen üretimi gibi kelimeler dikkat çekici.
3. Giriş ve Son Cümlelere Odaklanma
- İlk Cümle:“Fotosentez, bitkilerin, alglerin ve bazı bakterilerin ışık enerjisini kimyasal enerjiye dönüştürerek organik bileşikler üretmesini sağlayan biyokimyasal bir süreçtir.”
- Bu cümlede fotosentezin tanımı verilmiş.
- Son Cümle:“Fotosentez süreci, ekosistemdeki karbon döngüsünün temelini oluşturur ve oksijen üretimiyle atmosferin dengesini korur.”
- Fotosentezin ekosistem için önemli olduğu vurgulanıyor.
4. Anahtar Kelimeleri ve Önemli Kavramları Belirleme
- Fotosentez iki aşamadan oluşuyor:
- Işık Reaksiyonları → ATP ve NADPH üretiliyor.
- Calvin Döngüsü → Karbondioksit organik bileşiklere dönüşüyor.
- Kloroplast → Fotosentezin gerçekleştiği yer.
- Karbon döngüsü ve oksijen üretimi → Ekosisteme etkisi.
5. Görseller ve Ek Bilgilere Göz Atma (Varsa)
- Eğer metinde şemalar veya grafikler olsaydı, bunlara hızlıca göz atarak süreçleri daha iyi kavrayabilirdik.
6. Hızlı Tarama Yaparak Özetleme
- Fotosentez, kloroplastlarda gerçekleşir.
- İki aşamadan oluşur: Işık reaksiyonları (ATP & NADPH üretimi) ve Calvin döngüsü (karbondioksitten organik bileşikler yapılması).
- Ekosistem için önemi: Karbon döngüsünü sağlar ve oksijen üretir.
Bu teknik sayesinde, tüm metni ayrıntılı okumadan hızlıca önemli bilgileri çıkardık. Gerçek bir bilimsel makalede daha uzun paragraflarla çalışırken de benzer adımları uygulayabilirsiniz.
Felsefi Zor Anlaşılır Bir Metin Üzerinde Bu Tekniği Gösterelim.
Harika! Şimdi, zor anlaşılan felsefi bir metin üzerinde kazıma (skimming) tekniğini adım adım uygulayalım. Bunun için örnek olarak Immanuel Kant’ın “Aklın Eleştirisi” eserinden bir paragraf alalım:
Örnek Felsefi Paragraf
“Saf akıl, kendisini aşan sorulara cevap aradığında, deneyime dayanmayan önermeler üretir. Ancak bu önermelerin doğruluğunu veya yanlışlığını deneyle test etmek mümkün değildir. Metafizik, bu tür spekülatif akıl yürütmelerden doğar ve zamanla, bilginin sınırlarını aşan iddialar geliştirme eğilimindedir. Bu yüzden, saf aklın eleştirisi, onun neyi bilebileceğini ve neyi bilemeyeceğini belirleyerek, bilgiyi yanılsamadan ayırma görevini üstlenir.”
Kazıma Tekniğini Aşama Aşama Uygulayalım
1. Amacı Belirleme
- Bu metni neden okuyoruz?
- Kant’ın saf akıl ve metafizik hakkındaki görüşlerini hızlıca kavramak istiyoruz.
2. Başlık ve Anahtar Kavramlara Göz Atma
- Paragrafta geçen “saf akıl”, “deney”, “metafizik”, “spekülatif akıl yürütme”, “bilginin sınırları”, “yanılsama” gibi kelimeler kritik görünüyor.
3. Giriş ve Son Cümlelere Odaklanma
- İlk Cümle:“Saf akıl, kendisini aşan sorulara cevap aradığında, deneyime dayanmayan önermeler üretir.”
- Burada saf aklın sınırlarının problemli olduğu belirtiliyor.
- Son Cümle:“Bu yüzden, saf aklın eleştirisi, onun neyi bilebileceğini ve neyi bilemeyeceğini belirleyerek, bilgiyi yanılsamadan ayırma görevini üstlenir.”
- Saf aklın sınırlarını belirlemenin ve yanılsamalardan kaçınmanın önemli olduğu vurgulanıyor.
4. Anahtar Kelimeleri ve Önemli Kavramları Belirleme
- Saf akıl → Deneyden bağımsız akıl yürütme.
- Metafizik → Deneyle test edilemeyen spekülatif bilgi.
- Bilginin sınırları → Saf akıl her şeyi bilemez.
- Yanılsama → Saf akıl sınırlarını aşarsa yanılgıya düşebilir.
5. Hızlı Tarama Yaparak Özetleme
- Kant’a göre saf akıl, sınırlarını bilmezse yanılsamalara yol açar.
- Metafizik, deneyle doğrulanamayan spekülatif önermeler üretir.
- Saf aklın eleştirisi, bilginin sınırlarını belirleyerek gerçek bilgi ile yanılsamayı ayırma görevi üstlenir.
Bu tekniği kullanarak, Kant’ın felsefi argümanlarını uzun uzun okumadan temel fikirlerini çıkardık. Felsefi metinlerde özellikle ilk ve son cümlelere odaklanmak, anahtar kelimeleri belirlemek ve hızlı özet yapmak, anlamayı büyük ölçüde kolaylaştırır.
Bunu daha da zor bir felsefi metin üzerinde denemek ister misin?
Mükemmel! Şimdi daha da zor bir felsefi metin seçelim. Bu sefer Martin Heidegger’in Varlık ve Zaman (Sein und Zeit) eserinden bir pasaj üzerinde kazıma tekniğini adım adım uygulayalım.
Örnek Felsefi Paragraf
“Varlık kavramı en genel ve en boş kavram olmasına rağmen, felsefi soruşturmalarda en az açıklığa kavuşturulmuş olanıdır. Günlük düşüncede varlık, herhangi bir varolanın var olması olarak anlaşılır, ancak bu varlığın kendisi sorgulanmaz. Oysa varlık, sadece varolanlardan bağımsız bir şey değildir; varoluşu anlamak, Dasein’in (insan varlığının) temel meselesidir. Varlık sorusu, varoluşun anlamını kavramaya yönelik bir sorudur ve bu soru, yalnızca felsefi bir mesele değil, aynı zamanda insanın dünyadaki yerini anlamasına dair temel bir sorundur.”
Kazıma Tekniğini Aşama Aşama Uygulayalım
1. Amacı Belirleme
- Heidegger’in varlık ve Dasein kavramlarına nasıl yaklaştığını hızlıca kavramak istiyoruz.
2. Başlık ve Anahtar Kavramlara Göz Atma
- Paragrafta geçen “varlık”, “varolan”, “Dasein”, “varoluş”, “anlam”, “felsefi mesele” gibi kelimeler kritik görünüyor.
3. Giriş ve Son Cümlelere Odaklanma
- İlk Cümle:“Varlık kavramı en genel ve en boş kavram olmasına rağmen, felsefi soruşturmalarda en az açıklığa kavuşturulmuş olanıdır.”
- Varlık kavramı önemlidir ama yeterince açık değildir.
- Son Cümle:“Bu soru, yalnızca felsefi bir mesele değil, aynı zamanda insanın dünyadaki yerini anlamasına dair temel bir sorundur.”
- Varlık sorusu, insanın dünyadaki yerini anlamasıyla ilgilidir.
4. Anahtar Kelimeleri ve Önemli Kavramları Belirleme
- Varlık → Herkes kullanır ama net tanımlanmaz.
- Varolan → Sadece var olduğu için kabul edilen şey.
- Dasein → İnsan varlığı, kendi varlığını sorgulayabilen tek varlık.
- Varlık Sorusu → Sadece felsefi değil, insanın dünyadaki yerini anlamasıyla ilgili bir mesele.
5. Hızlı Tarama Yaparak Özetleme
- Heidegger’e göre “varlık”, günlük hayatta çok kullanılır ama felsefi olarak açıklığa kavuşturulmamıştır.
- İnsanlar genellikle “varolan” şeyleri kabul eder ama onların varlıklarını sorgulamaz.
- “Dasein” (insan varlığı), kendi varlığını sorgulayabilen bir varlıktır.
- Varlık sorusu, sadece teorik bir mesele değil, insanın dünyadaki yerini anlamasıyla doğrudan ilişkilidir.
Bu tekniği kullanarak, zor bir Heidegger metnini hızlıca tarayarak ana fikirleri çıkardık. Heidegger gibi yoğun ve zor felsefi metinlerde ilk ve son cümlelere dikkat etmek, anahtar kavramları belirlemek ve genel bir özet çıkarmak, metni daha anlaşılır hale getirir.
