CUMHURİYET TİYATROSU SANATÇILARI

Cumhuriyet tiyatrosu sanatçıları ile ilgili bu yazımızda Cumhuriyetin ilk yıllarından 2000’lere kadar tiyatroda isim yapmış sanatçılara yer verdik. Yazımızın katkı sağlaması dileğiyle.

A.TURAN OFLAZOĞLU (1932-)

Cumhuriyet tiyatrosu sanatçıları içinde Osmanlı tarihine ve tarihi kahramanlara yer vermesiyle tanınmaktadır. İstanbul Üniversitesi, İngiliz Dili ve Edebiyatı Bölümü’nde ve Felsefe Bölümü’nde eğitim gören Oflazoğlu, ABD’ye giderek burada tiyatro üzerine çalışma ve araştırmalar yaptı. Oyun yazarlığı konusunda eğitim aldı. 1967 yılında Amerika’da ilk oyunu olan Keziban`ı yazan sanatçı, yazdığı oyunların konularını genellikle tarihe dayandırmakla birlikte, tarihi incelemeye yönelik değil, karakterlerin kişilik ve iç dünyalarını yansıtmaya önem verdi. Ayrıca bir çevirmen olan Oflazoğlu, oyunlarıyla çeşitli ödüller kazandı. Kafka, Nietzche, Rilke, Shakespeare, Lorca gibi yazarlardan çeviriler yaptı.

Tiyatro Oyunları:

• Genç Osman
• IV. Murat
• Deli İbrahim
• Yine Bir Gülnihal
• Keziban
• Atatürk
• III. Selim
• Elif Ana
• Kösem Sultan
• Sokrates Savunuyor
• Fatih
• Gardiyan
• Bizans Düştü
• Dörtbaşı mamur Şahin Çakırpençe
• Cem Sultan
• Sinan

RECEP BİLGİNER (1922-)

Düşünce ve Yeni Çağ isimli dergileri de çıkartan yazar, edebiyata şiirle başlamış, bunu tarihsel oyunlar izlemiştir. Yunus Emre İlme Hizmet Vakfı Ödülü ve Türk Dil Kurumu Oyun Ödülü sahibi olan yazarın, bazı oyunları Devlet Tiyatrosu ve şehir tiyatroları tarafından sahneye konmuştur. Cumhuriyet tiyatrosu sanatçıları 1998 yılında Kültür Bakanlığı’nca verilen “Devlet Sanatçısı” unvanını almasıyla tanınmaktadır.

Tiyatro Oyunları:

• İsyancılar
• Sarı Naciye
• Karım ve Kızım
• Gazeteciden Dost
• Parkta Bir Sonbahar Günüydü
• Savaştan Barışa Aşktan Kavgaya
• Ben Devletim
• Utanç Dünyası
• Yunus Emre…

HALİT FAHRİ OZANSOY (1891-1971)

Cumhuriyet tiyatrosu sanatçıları içinde yazdığı “Baykuş” adlı piyesle tanınmaktadır.

Tiyatro Oyunları

• Baykuş (1916)
• İlk Şair (1923)
• Sönen Kandiller (1928)
• 10 Yılın Destanı (1921)
• Nedim (1936)
• Hayalet (1936)
• Bir Dolaptır Dönüyor (1958)
• İki Yanda (1970)

OKTAY RİFAT 

Cumhuriyet tiyatrosu sanatçıları arasında Garip akımının üyesi oluşuyla tanınmaktadır.

Tiyatro Oyunları

• Birtakım İnsanlar (1961)
• Kadınlar Arasında (1948 de Devlet Tiyatrosunda gösterilmiştir.) ya da Fettah Paşalar (1966)
• Atlarla Filler ya da Dirlik Düzenlik (ilk yayınlanışı 1988)
• Çil Horoz (ilk yayınlanışı 1988)
• Yağmur Sıkıntısı (ilk yayınlanışı 1988)

MELİH CEVDET

Tiyatro Oyunları

• İçerdekiler (1965)
• Mikadonun Çöpleri (1967)
• Yarın Başka Koruda
• Dikkat Köpek Var
• Ölüler Konuşmak İster
• Müfettişler (1972)
• Ölümsüzler (1984)

TURGUT ÖZAKMAN (1930-)

 İlk öyküsü Lades Ulus gazetesinde yayımlandı. 1951’de Pembe Evin Kaderi, kısa zamanda tanınmasını sağladı.

Tiyatro Oyunları

• Bütün Oyunları 1 – Şu Çılgın Türkler
• Bütün Oyunları 2 – Üç Destan, Delioğlan
• Bütün Oyunları 3 – Ah Şu Gençler, Hastane, Karagöz’ün Dönüşü, Kardeş
• Bütün Oyunları 5 – Sarıpınar 1914, Fehim Paşa Konağı, Resimli Osmanlı Tarihi, Bir Şehnaz Oyun

NECATİ CUMALI (1921-2001)

Şiirlerine net bir görünümle, birey halleri (seviler, ayrılıklar, özlemler, acılar), gündelik hayat, toplum ve dünya durumu yansıdı. 1955’ten sonra şiiri, hikâyeyi, oyunu, romanı birlikte yürüttü. Yazdığı bütün türlerde uzatmalardan kaçınan, şiirli bir yoğunluk yarattı. Cumhuriyet tiyatrosu sanatçıları içinde Ege yöresini gerçekçi yaşamını konu edinen oyunlarıyla tanınmaktadır.

Tiyatro Oyunları

• Boş Beşik (1949)
• Mine (1959)
• Nalınlar (1962)
• Derya Gülü (1963)
• Yaralı Geyik

CEVAT FEHMİ BAŞKUT (1905–1971)

 İlk oyunu “Büyük Şehir” 1942–1943 sezonunda İstanbul Şehir Tiyatroları’nda sahnelendi ve büyük ilgi gördü. Bu ilgi üzerine çalışmalarını tiyatroda yoğunlaştırdı. Türkiye’de Cumhuriyetten sonra ortaya çıkan değişimleri, mizah unsurlarını kullanarak anlattığı oyunları, yaygın bir ün kazandırdı. Biçim denemelerine de giriştiği oyunlarında bütün toplum katlarından ve her çevreden insanı tiplemeye çalıştı. Dış ülkelerde oyunu sahnelenen ilk Türk yazarı unvanını aldı.

En bilinen eseri “Buzlar Çözülmeden“, bugün hala birçok tiyatro topluluğunca sergilenmekte olup, iki kez sinemaya da uyarlanmıştır.

Roman: Kadın Bir Defa Sever, Dişi Aslan, Valide Sultanın Gerdanlığı

Tiyatro Oyunları

• Büyük Şehir (1942)
• Küçük Şehir (1946)
• Koca Bebek (1947)
• Paydos (1948)
• Harput’ta Bir Amerikalı (1955)
• Hacıyatmaz (1960)
• Göç (1962)
• Buzlar Çözülmeden (1964)
• Emekli (1967)

REFİK ERDURAN (1928-)

İlk oyununu Robert Kolej’de iken yazdı ve oyun 1948 yılında okulun tiyatrosunda “Kahraman” adıyla sahnelendi. Refik Erduran, Türkiye’ye döndükten sonra Nazım Hikmet’i hapisten kaçırma planları yaptı ancak buna gerek kalmadı. İlk profesyonel tiyatro oyunu Deli’yi 1957 yılında yazdı. Daha çok güldürü ve vodvil türünde oyunlar yazdı. Bir Kilo Namus (1958) ve Cengiz Han’ın Bisikleti (1959) adlı oyunlarıyla ün yaptı. Yurt içinde ve dışında sinema, televizyon senaryoları yazdı.

Atatürk’ün toplumu yeniden yapılandırmada kırdığı sürat rekorunu anlatan Metamorfoz (Başkalaşım) adlı senaryosu TRT tarafından 1992’de filme çekildi.

Roman: Yağmur Duası

Tiyatro Oyunları

• Açıl Kafam Açıl : İstanbul Devlet Tiyatrosu – 2012
• El Ele : Ankara Devlet Tiyatrosu – 2006
• Bahçemdeki Ayı : Ankara Devlet Tiyatrosu – 2004
• Yemenimin Uçları : İstanbul Devlet Tiyatrosu – 1998
• Halay (oyun) : İstanbul Şehir Tiyatrosu – 1997
• Sehae Vakti : Tiyatro İstanbul – 1997
• Eşek Dağın Sevdalısı : Kent Oyuncuları – 1996
• Ramiz ile Jülide : Kent Oyuncuları – 1995
• Tamirci : Ankara Devlet Tiyatrosu – 1991
• Karayar Köprüsü
• Cengizhan’ın Bisikleti – 1959
• Bir Kilo Namus : 1958
• Deli (oyun) : İstanbul Şehir Tiyatrosu – 1957

GÜNGÖR DİLMEN

  Konularını Yunan mitolojisi ve tarihten seçtiği oyunlarında çağdaş bir yorumla günümüz toplumunun ve insanının sorunlarını işlemiş, klasik Yunan tragedyasının ögelerini, kuruluş özelliklerini çağdaş özü aktarmada ustaca kullanmıştır.

Tiyatro Oyunları

• Galile’nin Günahları
• Osmanlı Dram Kumpanyası (oyun)
• Hakimiyeti Millîye Aş Evi
• Kurban
• Aşkımız Aksarayın En Büyük Yangını
• Ben Anadolu
• Bağdat Hatun
• Deli Dumrul
• Midas’ın Altınları
• Midas’ın Kulakları
• Midas’ın Kör Düğümü
• Akad’ın Yayı
• Troya İçinde Vurdular Beni

HALDUN TANER (1915–1986)

Cumhuriyet tiyatrosu sanatçıları içinde komediye yakın toplumsal eleştiri oyunlarıyla tanınmaktadır.

Tiyatro Oyunları

• Günün Adamı (1957)
• Dışardakiler (1957)
• Ve Değirmen Dönerdi (1958)
• Fazilet Eczanesi (1960)
• Timsah (1960)
• Lütfen Dokunmayın (1961)
• Huzur Çıkmazı (1962)
• Keşanlı Ali Destanı (1964)
• Gözlerimi Kaparım, Vazifemi Yaparım (1964)
• Zilli Zarife (1966)
• Vatan Kurtaran Şaban (1967)
• Bu Şehr-i İstanbul Ki (1968)
• Sersem Kocanın Kurnaz Karısı (1969)
• Ayışığında Şamata (1977)
• Marko Paşa (1985)

ORHAN ASENA (1922–2001)

Çocuk Hastalıkları uzmanıdır. Şiir ve tiyatro türünde eserler verdi. 1950 sonrası Türk tiyatrosunun en önemli yazarlarından birisidir. Daha çok tarihi konuları ele alan eserler vermiş, çok üretken bir oyun yazarı olan Orhan Asena, “Türk tiyatrosunun Shakespear’i” olarak anılır. Eserlerinde başkaldırı teması ağır bastı. Atçalı Kel Memet’in hayatını işlediği Atçalı Kel Mehmet adlı oyunuyla TRT’den 1970 yılında başarı ödülünü aldı.

Şiir: Kurtuluş Savaşı Destanı, Kıt Kanaat, Masal

Tiyatro Oyunları

• Tanrılar ve İnsanlar (1959): Gılgameş’in halkını korumak için tanrılara meydan okuması, tanrılara eşit ol¬manın verdiği gurur anlatılır.
• Hürrem Sultan(1960) :
• Kocaoğlan (1962) :
• Tohum ve Toprak (1964) : İdealist bir devlet adamı olan Alemdar Mustafa Paşa’yı konu edinir.
• Fadik Kız (1968):
• Simavnalı Şeyh Bedreddin: Düşünceleri uğruna kurban olan mutasavvıf Şeyh Bedreddin’in trajedisini konu edinir.
• Atçalı Kel Mehmet(1970): Aydın İhtilaline önderlik eden Atçalı Kel Mehmet’in dramını konu alır.
• Ya Devlet Başa Ya Kuzgun Leşe (1983): Kanuni’nin oğulları arasındaki taht kavgasını konu edinir.
• Yıldız Yargılanması
• Kanunî Sultan Süleyman Dörtlemesi (ya da Taht ve Baht Dörtlemesi)

Faysal DAL