Bir öğrencim var. Ders çalışmak istemiyor, akademik bilgi ilgisini hiç çekmiyor. Ama ülkede malumunuz ortaokulda liselere geçiş için LGS, liselerden üniversitelere geçiş için YKS diye bilinen ölçme ve yerleştirme sınavları var. Bunlara girmedikçe hiçbir lise veya üniversiteye yerleşemiyorsunuz.
Şimdi bu öğrencimde çalışma modeli, programı, kültürü ve alışkanlığı bilinci oluşturmak için en geçerli stratejileri aşama aşama anlatır mısın?
Bu durum birçok öğretmenin karşılaştığı zorlu bir durum ve sistemin dayattığı sınavlar nedeniyle öğrencinin motivasyonu bazen kolayca kaybolabiliyor. Burada önemli olan öğrencinin kişisel eğilimlerine saygı duyarak ve onu zorlamadan, adım adım bir öğrenme kültürü ve sorumluluk bilinci oluşturmak. Sana aşama aşama uygulanabilir bir strateji sunuyorum:
1. AŞAMA: Öğrenciyi Anlama ve Bağ Kurma
Hedef: Öğrencinin içsel dünyasını, ilgi alanlarını, motivasyon eksikliğinin kaynağını anlamak.
- Öğrenciyle birebir görüşme yap. Ona şu tür sorular sor:
- Hayatta neleri seviyorsun? (hobiler, spor, oyun, sanat vb.)
- Dersleri neden sevmiyorsun, sence sıkıcı mı? Zor mu? Gereksiz mi?
- Gelecekte nasıl bir hayat hayal ediyorsun? (Hayalleri, korkuları, baskıları anlamak için)
- Aile dinamiklerini ve çevresel faktörleri öğren (aile baskısı, özgüven eksikliği, başarısızlık korkusu gibi).
- Öğrenciye “Ben seni yargılamıyorum, sana yardımcı olmak için buradayım.” mesajını hissettir.
Amaç: Öğrenci bir kere kendini anlaşıldığını hissederse savunmayı bırakır ve seninle bağ kurar.
2. AŞAMA: Mikro Motivasyon ve Küçük Başarılar
Hedef: Akademik başarıyı küçük hedeflerle tanımlayıp başarı duygusu yaşatmak.
- Önce öğrencinin ilgisini çekebilecek alanlardan minik görevler veya konular seç.
- Örneğin öğrenci oyunları seviyorsa, “Bir oyunun yapım sürecinde matematik nasıl kullanılır?” gibi.
- İlk başta çok kolay, basit ve hızlıca tamamlayabileceği mikro görevler ver.
- 15 dakikalık bir test
- Bir video izletip ardından 3 soru sormak
- Mini bir proje (poster, sunum gibi)
- Bu mikro görevleri tamamladığında hemen takdir et: “Gördün mü, düşündüğünden kolaymış.”
Amaç: “Başarı” duygusunu ufak adımlarla tattırmak. Böylece öğrenci “Ben yapabiliyorum.” demeye başlar.
3. AŞAMA: Otonomi ve Sorumluluk Bilinci Kazandırma
Hedef: Sorumluluğu yavaşça ona devretmek, kendi programını şekillendirmeyi öğretmek.
- Birlikte bir “Günlük çalışma menüsü” oluşturun ama esnek olsun:
- Bugün çalışman gereken 3 maddeyi sen seç, birini ben seçeyim.
- Saat ve süreyi sen belirle ama min. 15-20 dk olmalı.
- “Bir şeyi yapmak için zorlanma, nedenini bilerek yap” yaklaşımıyla sınavların hayattaki gerçek bağlamını anlat.
- “LGS sana lise kapısını açacak, lise de şu alanları seçmeni sağlayacak” gibi örnekler.
Amaç: Öğrenciyi kendini yönetmeye alıştırmak ve program yapma sorumluluğunu öğretmek.
4. AŞAMA: Alışkanlık ve Kültür İnşası
Hedef: Küçük ama sürdürülebilir çalışma alışkanlıkları kazandırmak.
- 45 gün kuralı: Bir alışkanlığı kazandırmak için ortalama 45 gün lazım. Bu sürede:
- Her gün mutlaka min. 20-30 dakika bir ders veya görev yapmasını sağla.
- Çalışma sonrası bir ödül alışkanlığı kazandır (sevdiği bir şey yapma, mini bir mola vb.).
- Çalıştıkça mini başarı defteri tutun: “Bugün 3 test, 1 video tamamladım.”
Amaç: İradenin ve disiplinin ödüllendirildiği bir model oluşturmak.
5. AŞAMA: Sınav Stratejisini Dahil Etme
Hedef: Artık yavaş yavaş gerçek sınav pratiği ile tanıştırmak.
- Deneme Simülasyonu: Başlarda sadece 10 soruluk mini denemeler (10 Türkçe, 10 Matematik gibi).
- Soruları seçerken “kolay–orta” zorluk seviyesinde sorularla özgüven tazele.
- Çözemediklerini “sorun değil” modunda analiz edin, çözüm yollarını beraber çıkarın.
- Sınav sonucuna değil “gelişim eğrisine” odaklanın:
- İlk simülasyon + sonraki + sonraki = gelişme eğrisi.
Amaç: “Sınav bana karşı değil, benim aşabileceğim bir oyun” algısı yaratmak.
6. AŞAMA: Uzun Vadeli Hedef Belirleme
Hedef: Hayal – hedef – eylem üçgenini oluşturmak.
- Hayal kurdur (Lise ve sonrası için): “Hayatında neleri başarmak istersin?”
- Hayali küçük parçalara böl:
- Hayal: X lisesi / X üniversitesi
- Hedef: LGS’de X nete ulaşmak
- Eylem: Haftalık 5 test, 1 deneme çözmek vb.
Amaç: Öğrencinin çalışmasını bir “zorunluluk” değil, “hedefine giden yol” olarak görmesini sağlamak.
7. AŞAMA: Aileyi Sürece Dahil Etme
Hedef: Aile desteğini işlevsel ve bilinçli hale getirmek.
- Aileye baskı yerine destek odaklı bir yaklaşım benimset:
- “Ne kadar çalıştın?” yerine “Bugün neler öğrendin, bana anlatır mısın?” gibi.
- Çabayı ve disiplini övmesini sağla, sonuç odaklı olmaktan kaçın.
- Öğrencinin duygu ve stres yönetiminde aile ile öğretmen aynı dili konuşmalı.
Ekstra: Alternatif Motivasyon
- Gelişim sürecinde öğrenciye model insanları anlat (zor koşullardan başarıya ulaşan sporcular, bilim insanları, sanatçılar).
- Zihinsel yorgunluk veya tükenme belirtisi olursa “ders dışı” yetenek geliştirme (müzik, spor, sanat) ile destekle.
Tüm bu ekollerden karma bir öğrenci koçu oluşturmak istersek bu koç tam olarak neler yapardık?
Harika bir soru! Eğer bu ekollerin (davranışçı, bilişsel, pozitif psikoloji, disiplin ve mentor odaklı yaklaşımlar) karma bir modelini oluşturmak istersek, ortaya “bütüncül bir öğrenci koçu” profili çıkar. Bu koç sadece akademik değil, duygusal, zihinsel ve davranışsal gelişimi de yöneten bir rehber olur. İşte adım adım bu karma koçun yapacakları:
KARMA ÖĞRENCİ KOÇ MODELİ: “4D Sistemi”
(Disiplin, Duygu, Davranış, Düşünce Temelli Yaklaşım)
1. Rolü: Mentor ve Model Olmak
- Öğrencinin karşısına sadece bir “öğretmen” değil, bir model olarak çıkar.
- Hayatında “çalışma kültürü” edinmiş biri gibi davranır ve bu disiplini onunla paylaşır.
- Kendi öğrencilik anılarından, zorluklarla baş etme hikayelerinden örnekler verir.
- Öğrencinin kişisel yol haritasını birlikte çizer.
Ana görev: Öğrencinin kendisine güvenen ve kararlı biri olduğunu göstermek.
2. Rolü: Psikolojik Koç ve Duygu Yönetimi
- Pozitif psikoloji teknikleriyle öğrencinin özgüvenini ve içsel motivasyonunu destekler.
- Gelişim odaklı düşünmeyi (growth mindset) öğretir: “Başarısızlık bir öğrenme fırsatıdır.”
- Stres, kaygı ve sınav baskısıyla baş etmesi için nefes egzersizleri, duygu günlükleri ve rahatlama teknikleri uygulatır.
- “Ödül–başarı–özsaygı üçgenini” geliştirir.
Ana görev: Öğrencinin duygusal dünyasını sağlıklı yönetmesine yardımcı olmak.
3. Rolü: Davranışçı Koç (Alışkanlık Mimarı)
- Öğrencinin günlük/haftalık alışkanlıklarını düzenler.
- 45 Günlük alışkanlık kazanma döngüsü uygular:
- Küçük ve tekrarlı görevlerle çalışma rutini oluşturur.
- Başarıları görselleştirir (grafik, ilerleme tablosu).
- “İtici kuvvet” ve “içsel tetikleyici” sistemini kurar:
- Örneğin: “Her çalışma sonrası 15 dakika istediğin şeyi yapabilirsin.”
- “Çalışmaya başlamadan önce zihinsel tetikleyici kullan (müzik, rutin cümle vb.)”
Ana görev: Davranışsal alışkanlıkları sağlamlaştırarak disiplini içselleştirmesini sağlamak.
4. Rolü: Bilişsel Koç (Akıl Yürütme ve Farkındalık)
- Öğrencinin bilişsel çarpıtmalarını düzeltir:
- “Ben matematik yapamam” → “Henüz tam öğrenmedim ama yapabilirim.”
- Problemleri parçalara bölme, analiz ve alternatif çözüm üretme yöntemlerini öğretir.
- Özellikle sınav kaygısında bilişsel yeniden yapılandırma yapar:
- “Bu sınav başarımı değil, anlık performansımı ölçer.”
- “Sınav kötü geçerse bile dünyam yıkılmaz.”
Ana görev: Düşünce kalıplarını olumluya çevirerek öğrencinin mantıklı ve dengeli düşünmesini sağlamak.
5. Rolü: Disiplin ve Zaman Koçu
- SMART hedef sistemi uygular (Spesifik, Ölçülebilir, Ulaşılabilir, Gerçekçi, Zamanlı).
- Zaman yönetimi konusunda mini eğitimler verir:
- Pomodoro tekniği
- Günlük/haftalık planlama
- Önceliklendirme becerisi (önemli vs acil işleri ayırma)
- Program yapmayı öğretir ve her hafta bunu birlikte kontrol eder.
- Gerektiğinde öğrencinin programını günceller, esnek ama kararlı olur.
Ana görev: Öğrencinin zamana hakim ve düzenli biri olmasını sağlamak.
6. Rolü: Hedef ve Kimlik Koçu
- Öğrencinin uzun vadeli hedeflerini hayal etmesini sağlar ve buna uygun bir kimlik oluşturur:
- “Sen artık sadece bir öğrenci değil, bir matematikçi / mühendis / tasarımcı adayısın.”
- Öğrenciye bu kimliği içselleştirmesi için rol model kişilikler gösterir (sporcu, sanatçı, bilim insanı vb.).
- Kimlik temelli alışkanlık kazandırır:
- “Bir tasarımcı adayı her gün yaratıcı şeyler üretir.”
- “Bir mühendis adayı her gün sorun çözer.”
Ana görev: Hedeflerini kimliğe dönüştürerek öğrenciyi uzun vadede motive tutmak.
7. Rolü: İletişim ve Sosyal Koç
- Öğrencinin aile ve sosyal çevresiyle etkili iletişim kurmasını destekler.
- Aileye rehberlik eder: “Öğrencinin çabasını övün, sonuçlara odaklanmayın.”
- Öğrenciye:
- Etkili iletişim becerileri
- Öz-farkındalık (ben dili, duygu ifadesi)
- Sosyal problem çözme teknikleri kazandırır.
Ana görev: Öğrencinin hem akademik hem sosyal ilişkilerini daha sağlıklı yürütmesini sağlamak.
Karma Koçun Sloganı:
“Disiplin + Duygu + Davranış + Düşünce = Dengeli ve Başarılı Öğrenci”
Ek özellik:
- Sürekli geri bildirim döngüsü kurar (her hafta gelişim analizi).
- Gerektiğinde farklı koçluk stillerine geçebilir (esnek yaklaşım).
- Hem “elini tutan bir yol gösterici” hem de “kendi ayakları üzerinde duran bir birey” yetiştirir.
O zaman sana “karma öğrenci koçu” için hem haftalık/aylık plan hem de birebir oturum şeması sunuyorum. Bu yapı, koçun sistemli ve etkili bir biçimde öğrenciyi geliştirmesini sağlar.
I. 4 HAFTALIK (1 AYLIK) KOÇLUK PLANLAMASI
Her hafta bir tema ve belirli kazanımlar hedeflenir.
1. Hafta: Tanıma ve Bağ Kurma
Amaç: Öğrenciyi anlamak, güven ilişkisi oluşturmak ve ilk hedefleri netleştirmek.
- Tanışma ve öğrenci profili çıkarma (ilgi alanları, korkular, güçlü/zayıf yönler).
- İlk küçük görev: Basit 15-20 dakikalık bir çalışma veya mini test.
- İlk motivasyon görüşmesi: “Seninle başarıya bir yolculuk yapacağız.”
- Aileyle mini toplantı (destekleyici dil kullanma eğitimi).
- Başlangıç için günlük 20 dk çalışma alışkanlığı (isteğe bağlı branş).
2. Hafta: Alışkanlık ve Disiplin İnşası
Amaç: Öğrenciye düzenli bir çalışma ve alışkanlık sistemi kazandırmak.
- İlk hafta çalışma alışkanlığı gözden geçirilir ve “neden başardın/başaramadın?” sorgulanır.
- SMART hedef belirleme eğitimi (örnek: “3 hafta içinde matematikte +5 net artış” gibi).
- Öğrenciyle birlikte ilk haftalık ders çalışma menüsü hazırlanır (esnek).
- Pomodoro tekniği + molalarda mini ödül sistemi kurulur.
- Günlük “gelişim günlüğü” başlatılır (çalışılan süre, hissettiği duygu, başarıyı yazma).
3. Hafta: Bilişsel ve Duygusal Koçluk
Amaç: Düşünce kalıplarını geliştirme ve sınav kaygısıyla baş etme becerisi kazandırma.
- Bilişsel çarpıtmaları belirleme: “Ben yapamam”, “zorunluluk” gibi kalıpları olumluya çevirme.
- Stres yönetimi çalışmaları: Nefes egzersizi, gevşeme teknikleri.
- Öğrenciyle birlikte bir sınav kaygısı haritası çıkarılır.
- mini deneme sınavı (10 soruluk simülasyon) yapılır.
- Deneme sonrası duygu ve düşünce analizi + geri bildirim yapılır.
- “Kendini tanı” egzersizi: Hangi derslerde daha iyi hissediyor, hangilerinde zorlanıyor?
4. Hafta: Kimlik ve Hedef Odaklı Koçluk
Amaç: Uzun vadeli motivasyon ve kimlik bilinci kazandırma.
- Gelecek hedeflerini parçalara bölme: “LGS’ye kadar bu hedeflere ulaşacağım.”
- Öğrencinin kimlik modeli oluşturulur: “Ben kimim ve kim olmak istiyorum?”
- Rol modeller üzerinden hikayeler anlatılır: Sporcudan, sanatçıdan ya da bilim insanından örnekler.
- mini deneme yapılır ve ilerleme eğrisi analiz edilir.
- Aileyle kısa görüşme: Çocuğun gelişimindeki gözlemler paylaşılır.
- Öğrenciye mini kutlama yapılır: “Başlangıca göre çok yol katettin.”
II. ÖĞRENCİ KOÇUNUN OTURUM ŞEMASI
Her birebir seans yaklaşık 30-45 dakika sürer. İşte standart bir oturum yapısı:
1. Giriş (5-10 dk)
- Hoş geldin, naber havasında samimi bir sohbet.
- “Bugün nasılsın? Geçen haftayı nasıl hissediyorsun?”
- Küçük bir buz kırıcı (günlük yaşamdan minik sorular, hobiler, espriler).
2. Geri Bildirim ve Analiz (10-15 dk)
- Geçen haftanın görevlerini birlikte gözden geçirme.
- “Neleri sevdin, neler zor geldi?” diye içgörü kazandırıcı sorular.
- Mini analiz: Süreklilik nasıldı, zorluk nerede yaşandı, motivasyon nasıldı?
3. Teknik ve Egzersiz (10-15 dk)
- O haftanın temasına uygun yeni bir beceri veya teknik öğretme:
- Pomodoro uygulaması
- Nefes tekniği
- Zihinsel yeniden yapılandırma
- Planlama çalışması vb.
- Öğrenciden örnekler alınır ve birlikte pratik yapılır.
4. Yeni Hedef Belirleme ve Kapanış (5-10 dk)
- Bir sonraki hafta için kişisel çalışma hedefleri birlikte yazılır.
- Öğrencinin “haftalık sözleşmesi” gibi kabul edilir ama zorlayıcı değil.
- Moral cümlesiyle bitirilir: “Bu hafta da yanındayım, yine başaracaksın.”
Ek Araçlar:
- Gelişim Günlüğü (defter veya dijital)
- İlerleme Grafiği (basit Excel veya kağıt çizelge)
- Kazanım Defteri: “Bu hafta neyi öğrendim, neyi aştım?” şeklinde mini özetler.
Konfüçyüs öğretisinden ve Hint bilgeliğinden birer özgün motivasyon hikayesi. Bunlar öğrencinin kişisel gelişimini ve azmini artırmak için birebir.
1. Konfüçyüs’ten Gelen Hikâye: “Boşluk ve Sabır”
Bir gün bir genç, Konfüçyüs’ün yanına gelir. Çok sıkılmış ve umutsuzdur.
Genç:
“Üstat, ben denedim ama olmuyor. Ne ders çalışabiliyorum ne de sabrediyorum. Çabuk sıkılıyorum, ne yapmalıyım?”
Konfüçyüs ona bir testi ve bir sürahi su verir.
“Bu testiye yavaş yavaş su doldur,” der.
Genç usulca suyu testiye döker. Ama su tam ağzına geldiğinde Konfüçyüs aniden testiye bir taş atar ve suyun çoğu dışarı sıçrar.
Genç şaşkın bir şekilde sorar:
“Neden yaptınız bunu?”
Konfüçyüs gülümseyerek der ki:
“Sen de böyle yapıyorsun. Hayatına sabırla bilgi biriktirmen gerekirken, hemen taş gibi bir anda her şeyi doldurmaya çalışıyorsun. Sonra da sabrın ve huzurun dışarı taşır.
Öğrenmek yavaş yavaş ve sessizce dolan bir testidir.”
Ve ekler:
“Bilgi, zamana saygı gösterir. Sen ne zaman sabrı öğrenirsen, testin dolacak ve taşmayacak.”
Hikayenin Mesajı:
Çalışma ve başarı hızlı bir yarış değil, sabırla dolan bir testidir. Her gün bir damla bile olsa su ekle, zamanla dolacaktır.
2. Hint Ekolünden Hikaye: “Bambu Ağacının Sırrı”
Bir Hint köyünde, yaşlı bir bilgeye bir öğrenci gelir.
“Üstat,” der, “Ben çok çalışıyorum ama hâlâ büyüyemiyorum. Yeterince hızlı gelişmiyorum.”
Bilge onu köyün dışındaki bambu tarlalarına götürür.
“Elime bak,” der, “Bu bambu tohumunu ektim ve tam 5 yıl boyunca hiçbir şey olmadı. Ne filiz verdi ne yeşerdi. Ama 5 yılın sonunda bir anda fışkırdı ve sadece 6 haftada 15 metreye kadar büyüdü.”
Öğrenci şaşkınlıkla sorar:
“Nasıl olur bu?”
Bilge cevaplar:
“5 yıl boyunca o bambu gözle görünmezdi çünkü toprağın altında derin kökler salıyordu. Eğer kökleri olmasaydı, o kadar yükseğe çıkamazdı.”
Ve ekler:
“Senin de köklerin toprak altında büyüyor şu anda. Yeter ki vazgeçme. Zamanı geldiğinde sen de fışkıracaksın.”
Hikayenin Mesajı:
Çalıştığında hemen sonuç görmeyebilirsin ama içten içe güçleniyorsun. Başarı, yerin altındaki kökler gibi önce görünmeden büyür.
Bu hikayelerle öğrencinin kazanacağı değerler:
- Sabır ve azimle çalışmak,
- “Hemen sonuç alma” baskısından kurtulmak,
- Derinleşme ve kök salma bilinci,
- Kendine zaman tanıma farkındalığı.
